Գերիների և անհետ կորածների խնդիրը խորը ցավ է պատճառում ոչ միայն այդ զինվորների հարազատներին, այլև բոլոր հայերին, որոնք նրանց դժբախտությունն իրենց սեփական ցավի պես են զգում։ Իշխանություններն առայժմ ի զորու չեն լուծել այդ հարցը, ինչն էլ հանգեցնում է հանրության շրջանում դժգոհության աճին։
Ամերիկայի սխալները յուրօրինակ շտեմարան են, որոնք հնարավորություն են տալիս գործել այնպես, որ չկրկնես դրանք։ Ամերիկացիները շատ սխալներ են գործել, հիշեցնենք դրանից մեկը՝ մեջբերելով ԱՄՆ-ի նախկին նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանի խոսքերը։
«Մենք չպետք է երիտասարդ ամերիկացիներին ուղարկենք պատերազմ, որտեղ նրանք կարող են զոհվել, քանի դեռ պատրաստ չենք թույլ տալ նրանց հաղթանակի հասնել»,-մի անգամ ասել է Ռեյգանը, ելույթ ունենալով Վիետնամի պատերազմի Վետերանների օրվա առթիվ։
Ուշադրություն դարձրեք «երիտասարդ» բառին։ Այսինքն՝ տարիքային շեմը կարևոր է․ երիտասարդներին կարելի է պատերազմ ուղարկել միայն այն ժամանկ, երբ նրանք գիտեն, թե ինչ անել և ինչպես պահել իրենց մարտի ժամանակ։ Մենք դա հաշվի չենք առել, երիտասարդներին ուղարկել ենք առանց երկար մտածելու, և հիմա «Եռաբլուր» պանթեոնում նեղվածք է՝ վերջին արցախյան պատերազմում զոհված տղերքն են։
Գերիների խնդրի լուծման լավագույն տարբերակը «բոլորը բոլորի դիմաց» սկզբունքն է․ Զախարովա
Ի՞նչ գիտեին նրանք, ի՞նչ էին կարողանում, ինչո՞վ էին մարտի գնում։ Գիտեին, որ Հայրենիքը վտանգված է և որ այն պետք է պաշտպանել՝ զինվոր դառնալով, որ չի կարելի անպաշտպան մնալ։ Այդ մասին պետք է մտածեին և հոգ տանեին կառավարությունն ու զինվորական հրամանատարությունը։ Չեն մտածել և հոգ չեն տարել։
Ամերիկայում՝ Վիետնամի պատերազմի վետերանների հուշահամալիրում, մի հուշարձան է տեղադրված, որի վրա փորագրված են բոլոր զոհերի և անհայտ կորածների անունները (նրանց անունները, ում ճակատագիրը մինչ օրս հայտնի չէ, խաչով են նշված, մյուսներինը՝ շեղանկյունիկով)։ Խաչերն ավելի քիչ են, շեղանկյունները՝ շատ, ժամանակի ընթացքում խաչերն ավելի ու ավելի են պակասում․ անհայտ կորածների փնտրտուքը վաղեմության ժամկետ չունի, և կորածներին պարբերաբար գտնում են։ Որովհետև նրանց փնտրում են, իսկ գերության մեջ հայտնվածներին՝ վերադարձնում։
Բայց պետք չէ Ամերիկայից կուռք սարքել։ Նույն պատերազմի ընթացքում Չինաստանի երկնքում ամերիկյան ինքնաթիռ էր խոցվել, երկու օդաչուները՝ Ջոն Դաունն և Ռիչարդ Ֆեկտոն, գերի էին ընկել։ Նրանց վերադարձնելու համար նախագահ Էյզենհաուերը պետք է ընդամենը «Կարմիր Չինաստանից» ներողություն խնդրեր գաղտնի թռիչքների համար, նա չարեց դա, և օդաչուները մնացին բանտում։
«Հինգ հայ ռազմագերիները Ռուսաստանի միջնորդությամբ Ադրբեջանից Հայաստան են վերադարձել»,-օրերս հայտնեցին լրատվական գործակալությունները։
Գերության մեջ մի քանի անգամ շատ մարդ է մնացել, թե երբ նրանք տուն կվերադառնան՝ դժվար է ասել։ Ի՞նչ է լինելու նրանց հետ։
Գերված հայ զինվորների ճակատագիրը հանգիստ չի տալիս նրանց մայրերին ու հայրերին, որոնք էլ իրենց հերթին հանգիստ չեն տալիս ռազմական և քաղաքացիական իշխանություններին՝ պահանջելով վերադարձնել իրենց որդիներին։ Երբ գերեվարված զինվորի հայրը կոտրում է ՀՀ պաշտպանության նախարարության հսկիչ անցակետի դռները, որպեսզի հանդիպի հրամանատարների հետ՝ երկրի համար ավելի մեծ խայտառակություն չկա։ Երբ երեխաներին կորցրած մայրերը սառչում են դռների մոտ սպասելով պատասխանի․ ո՞ղջ է-ողջ չէ, որտե՞ղ է մարմինը, իսկ եթե գերի է՝ երբ կվերադարձնեն։
Համաշխարհային, մասնավորապես՝ ամերիկյան փորձից (մենք գրեթե հասնում ենք «Զարմանալի աշխարհ» խորագրին)։ Հայտնի է, որ չի եղել, չկա և չի կարող լինել պատերազմ առանց ռազմագերիների։ Եվ այսպես, գերության մեջ գտնվող կամ անհետ կորած համարվող ցանկացած զինծառայող շատ երկրներում համարվում է կռվող մարտիկ, քանի դեռ պաշտոնապես չի հաստատվել մարտի դաշտում կամ գերության մեջ նրա զոհվելու փաստը։
«8 տարի գերիներ են եղել, ինչո՞ւ հին կառավարությունից հրաժարական չէիք պահանջում»․ Փաշինյան
Վիետնամի պատերազմի ընթացքում գերության մեջ էր հայտնվել 500 ամերիկացի։ Հաշվի առնելով պատերազմի մասշտաբները՝ բոլորովին էլ շատ չէ, բայց նման դեպքերում «քիչ է-շատ է» չեն հաշվում։ Օրենքն ասում է․ «Հանգամանքների բերումով հակառակորդին գերի ընկած զինծառայողը շարունակում է մնալ ԱՄՆ-ի զինված ուժերի շարքում»։
Ի՞նչ է դա նշանակում։ Նշանակում է, որ եթե որևէ մեկը, զինվորական երդմանը չդավաճանելով, գերի է ընկել, նա, միևնույնն է, ստանալու է բոլոր դրամական փոխհատուցումները, օգտվելու է բոլոր արտոնություններից, որոնք նրա համար նախատեսված են, նույն ռեժիմով, ինչպես եթե շարունակեր ծառայության մեջ գտնվել։ Ավելին՝ եթե ռազմագերու համար եկել է հերթական զինվորական կոչումը ստանալու ժամանակը, նա այն կստանա։
Օրինակ․ նույն Հյուսիսային Վիետնամի երկնքում խոցվել էր ոմն Երեմիա Դեյթոնի՝ ծովային ավիացիայի փոխգնդապետի ինքնաթիռը։ Նա ութը տարի անցկացրեց գերության մեջ, ազատ արձակվեց և անմիջապես հագավ նոր համազգեստը՝ ծովակալի ուսադիրներով։
Էլ չեմ խոսում «Ռազմագերու մեդալ» հատուկ շքանշանի մասին, լռում եմ այն մասին, որ պատերազմում վիրավորված գերին վերադառնալուն պես կարող է անմիջապես ազատման դիմում գրել և, անկախ ծառայած տարիների քանակից՝ վետերան դառնալ, իսկ եթե որոշում է շարունակել ծառայությունը, ապա գերության մեջ անցկացված ժամանակը նրա համար հաշվարկվում է որպես ծառայության օրացուցային ժամանակ։
Արցախյան այս պատերազմում ոչ միայն երիտասարդներն էին կռվում. զենք վերցրին նաև նրանք, ովքեր հայրենիքը պաշտպանել էին նախորդ երկու պատերազմների ընթացքում։ Դրանք վետերաններ են, որոնք դեռ բոլորովին վերջերս հիշում էին թերևս միայն Երկրորդ Համաշխարհայինի հետ կապված։ Իսկ այսօր մենք մի ամբողջ բանակ սեփական առաջնագծի «հնաբնակներ» ունենք, հաճա՞խ ենք մենք նրանց հիշում ու ի՞նչ առիթով։
Հայկական ԶԼՄ-ների ամենաթարմ հաղորդագրություններից․ «Հունվարի 27-ին կառավարության նիստում, ի թիվս այլ որոշումների, ուղղումներ են մտցվել «Տոների և հիշատակի օրերի մասին օրենքում»։ Այսուհետ Հայաստանում նոր պետական տոն կլինի՝ «Հարկ վճարողի օր», որը կնշվի ապրիլի 19-ին։ Պետեկամուտների կոմիտեի ղեկավար Էդվարդ Հովհաննիսյանի խոսքով՝ այդպիսի պաշտոնական տոնն անհրաժեշտ է, որպեսզի քաղաքացիները շահագրգռված լինեն բարեխղճորեն կատարել հարկային պարտավորությունները և հպարտություն զգալ դրա համար»։
Զգո՞ւմ եք։
