ԵՐԵՎԱՆ, 4 փետրվարի – Sputnik. Հայաստանի բանկային համակարգում վարկերի չվճարման տոկոսը 2020 թ.-ի նոյեմբերին կազմել է 6,32 տոկոս: Համեմատության համար նշենք, որ սեպտեմբերին այն կազմում էր 5,40%։ Այս մասին ասվում է Հայաստանի Կենտրոնական բանկի հրապարակած վիճակագրության մեջ։
Ինչպես և սպասվում էր, ամենից շատ աճել են սպառողական վարկերի չվճարումները (դրանք կազմում են հանրապետությունում ամբողջ վարկային պորտֆելի մոտ մեկ քառորդը): Դրանք սկսել են աճել դեռ տարեսկզբին, կորոնավիրուսի համավարակի ընթացքում. եթե 2019 թվականի դեկտեմբերին սպառողական վարկերի գծով չվճարումները կազմել են 6,5 տոկոս, ապա 2020-ի նոյեմբերին՝ արդեն 13 տոկոս։
Այդ վարկերի մի մասը վարկառուները չեն կարողանում վճարել աշխատանքի կորստի կամ դրա պայմանների վատթարացման պատճառով, մյուս մասը՝ տուժած զինծառայողների վարկերը չեղարկելու հետևանքով։ Այդ գործընթացը սկսվել էր նոյեմբերին և շարունակվում է մինչև օրս։ Չվճարման ևս մեկ պատճառ է 2019թ․-ին՝ ներկրման ցածր մաքսատուրքերի վերջին տարում, զանգվածաբար ձեռք բերված մեքենաների գնումը։ 2020թ․-ի բոլոր դժվարությունների պատճառով այդ մեքենաների մի մասը կամ առհասարակ չի իրացվել, կամ վաճառվել է ավելի ցածր գնով, քան հույս ունեին վաճառողները։
Որ դեպքերում բանկերը կներեն առաջնագծում կռվողների վարկերը
Ավելացել են նաև հիփոթեքային վարկի չվճարումները, բայց դրանք առայժմ համեմատաբար շատ չեն (քանի որ վարկառուների գնահատումն այստեղ ավելի խիստ է իրականացվում, իսկ նրանց եկամուտները, որպես կանոն, միջինից բարձր են)։ 2019թ․-ի դեկտեմբերի չվճարումները կազմել են մոտ 1,7%, իսկ 2020թ․-ի նոյեմբերի արդյունքներով՝ 2,9% (ընդհանուր պորտֆելում հիփոթեքային վարկերը կազմում են 10%-ից մի փոքր ավելի)։
Ավելացել են նաև ֆերմերային տնտեսությունների գյուղատնտեսական վարկերի չվճարումները՝ 4,5%-ից հասնելով 6,3%-ի։ Բոլոր ֆերմերային վարկերի մասնաբաժինն ընդհանուր պորտֆելում 5%-ից մի փոքր պակաս է։
Միաժամանակ կրճատվել է արդյունաբերության (8,3%-ից մինչև 7,4%) և անգամ շինարարության (2,2%-ից մինչև 1,2%) չաշխատող վարկերի քանակը, չնայած շինարարությունն ավելի ուժեղ է արձագանքում բնակչության եկամուտների նվազմանը։ Ընդհանուր պորտֆելում արդյունաբերության ու շինարարության մասնաբաժինը կազմում է համապատասխանաբար 8% և 7%-ից մի փոքր պակաս։
Անգամ ճգնաժամից ամենաշատը տուժած ոլորտներում՝ առևտրում և «HoReCа»-ում (հյուրանոցա-ռեստորանային բիզնես) խնդրահարույց վարկերը շատ չեն ավելացել․ առաջին դեպքում՝ 4,1-ից մինչև 4,3%, երկրորդ դեպքում՝ 9%-ից մինչև 9,5%. Վարկերի ընդհանուր պորտֆելում առևտրի մասնաբաժինը կազմում է մոտ 13%, «HoReCa»-ինը՝ 5%-ից մի փոքր պակաս։
Մեկ տարվա ընթացքում աճել է կոմունալ ծառայությունների օպերատորներին չվճարման տոկոսը՝ 2,3%-ից մինչև 5,8%։ Դրա մասնաբաժինն ընդհանուր պորտֆելում կազմում է մոտ 5%։
Վերջապես, կապի և ՏՏ ընկերությունների, ինչպես նաև ֆինանսական ոլորտի ընկերությունների շրջանում չվճարումներն ավանդաբար զրոյական են մնում (նրանց մասնաբաժինը վարկերի ընդհանուր պորտֆելում կազմում է համապատասխանաբար մոտ 1,6% և 7%-ից մի փոքր պակաս)։
Այսպիսով, բիզնեսը վարկերի ավելի քիչ չվճարում ունի, քան բնակչությունը։ Պատճառները կարող են երկուսը լինել․ առաջինը՝ բիզնեսը, որպես կանոն, ավելի պարտաճանաչ է վճարում պարտքերը (դրա համար ընկերություններում ֆինանսական բաժիններ կամ առնվազն հաշվապահներ կան, որոնք հիշեցնում են, որ պետք է վճարել)։ Երկրորդը՝ Հայաստանում (ինչպես և շատ այլ երկրներում) ավել հեշտ է մարդկանց հեռացնել աշխատանքից, քան չվճարել բանկերին։
Մինչև 2020 թվականի օգոստոսի 31-ն անհուսալի ճանաչված վարկերի տույժ–տուգանքները կներվեն
Հիշեցնենք՝ 2020թ․-ի հոկտեմբերին պաշտոնապես գրանցված աշխատատեղերի թիվը 2018թ․-ի իշխանափոխությունից հետո առաջին անգամ կրճատվել էր գրեթե 10 հազարով՝ հասնելով 622 հազարի։
