Գևորգյանների ընտանիքում կնոջ լաց ու մանկան զրնգուն ծիծաղ է լսվում։ Արևիկը սգում է Արցախում զոհված որդիների` Գևորգի ու Կարենի մահը, իսկ նրա փոքրիկ թոռնուհին, որին կոչել են տատի անունով, ուրախանում է նվեր ստացած տիկնիկի համար։ Ավագ որդին` Գևորգը, սիրում էր գրկել մորն ու դստերը։ Ասում էր, որ միայն իր գրկում կարող է միաժամանակ երկու արև լինել։
Փոքրիկն ընդամենը 1.5 տարեկան է, և նա չի հասկանում` ինչու է տատիկն ամբողջ օրը լալիս, ինչու հայրիկը տուն չի գալիս։ Նա մոտենում է հյուրասենյակի ամենակենտրոնում գտնվող «հիշատակի անկյունին», որտեղ սեղանին խնամքով տեղադրված են լուսանկարներ, պարգևներ ու որոշ անձնական իրեր։ Աղջիկը վերցնում է հոր լուսանկարն ու համբուրում։ Իսկ երբ հոր ծառայակիցներն են գալիս, երկար նայում է նրանց ոստիկանական համազգեստին ու ասում. «Պապա, պապա, պապա»...
Ի պատասխան հյուրերի ծանր լռության` իրեն էլ ավելի է կորցնում ու կանչում սիրելի հորեղբորը։ Բայց ամեն ինչ ապարդյուն...
Գևորգն ու Կարենը ծառայում էին ոստիկանության զորքերում։ Ավագ եղբայրը 26 տարեկան էր, կրտսերը` 22։ Նրանք զինակոչվեցին պատերազմի առաջին օրին։ Սկզբում ծառայում էին Քարվաճառում, բայց նոյեմբերի սկզբին նրանց Շուշի տեղափոխեցին։ Որքան էլ ընկերներն ու հրամանատարները համոզում էին իրարից առանձին մեկնել առաջնագիծ, եղբայրներին համոզել չհաջողվեց։
Նույնիսկ երբ մայրը համոզում էր նրանցից գոնե մեկին չմեկնել, նրանք խորամանկության դիմեցին` խնդրեցին ընտրել, թե կոնկրետ որ մեկն է մնալու։ Թեպետ մայրն իր ընտրությունն արել էր, ընտրել էր ավագին. չէ՞ որ Գևորգն ընտանիք ունի...
Բայց նա չկարողացավ թողնել եղբորն ու որոշեց ռազմաճակատ մեկնել Կարենի հետ, իսկ անհրաժեշտության դեպքում նրան ամեն կերպ պաշտպանել վտանգից։
«Երբ խնդրեցի Գևորգին մնալ, նա նայեց ինձ ու իրեն բնորոշ բարձր ծիծաղով ասաց. «Մա՞մ, էլի ջոկողություն ես անո՞ւմ»։ Մեր ընտանիքում այնպես է ստացվել, որ մենք Գևորգի հետ էինք մտերիմ, իսկ Կարենը` հոր։ Բայց տղերքն անբաժան էին. միշտ պաշտպանում էին իրար և օգնում», – պատմում է Արևիկն ու նայում լռակյաց ամուսնուն` Արթուրին։
Եղբայրների ծառայակիցները ծնողներին պատմել են, որ Ստեփանակերտ մեկնելուց առաջ լսել են, թե ինչպես են նրանք վիճում։ Նրանցից յուրաքանչյուրը փորձում էր մյուսին տուն ուղարկել։ Կարենը խնդրում էր, որ Գևորգը վերադառնա ընտանիքի մոտ. ասում էր` իրեն միայն ծնողներն են սպասում, իսկ ավագ եղբորը` նաև Արևիկը։ Գևորգը չէր համաձայնում։ Ավելի ուշ նրանք տարբեր ավտոբուսներով մեկնեցին Ստեփանակերտ, իսկ երբ Կարենն իմացավ, որ եղբորը Շուշի են տարել, ուշ գիշերով մեկնեց նրա հետևից։ Հրամանատարները հատուկ էին այնպես կազմակերպել հերթափոխը, որ երկու եղբայրները միաժամանակ առաջնագծում չլինեն, բայց դա էլ չօգնեց։
«Երբ ադրբեջանցիներն արդեն Շուշի էին մտել,Կարենն այնտեղ էր, իսկ Գևորգը` քաղաքի մատույցներում։ Նրան ասացին, որ Կարենը վիրավոր է և նրան չեն կարողանում դուրս բերել։ Նա գնաց փրկելու եղբորը, թեև լավ հասկանում էր, որ ողջ չի մնա։ Երբ նրանց գտան, նրանք կողք–կողքի էին պառկած։ Գևորգն, այնուամենայնիվ, հասել էր եղբորը։ Նրանք զոհվեցին նոյեմբերի 8-ին` հրադադարի հաստատումից մեկ օր առաջ։ Եթե պատերազմն ավելի շուտ կանգնեցնեին...», – արցունքներից խեղդվելով պատմում է Արևիկը։
Արթուրը վեր է կենում տեղից ու մի քանի վայրկյան անց վերադառնում մեկ բաժակ ջրով ու ուղղում այն կնոջը։ Խոսակցության ամբողջ ժամանակ նա լուռ էր, բայց հիմա պարզում է կարմիր դիպլոմն ու պատմում, որ Կարենը սիրում էր սովորել. հինգերորդ կուրսի ուսանող էր։
Երազում էր բարձրաստիճան ոստիկան դառնալ, որ հայրն իրեն հպարտությամբ «գնդապետ Գևորգյան» անվաներ։ Իսկ Գևորգը մեքենաներով էր հետաքրքրվում և կարող էր վերանորոգել ցանկացած ավտոմեքենա։
Հանկարծ Արթուրը նկատում է սենյակ մտած փոքրիկ Արևիկին և սկսում նրան զբաղեցնել, որպեսզի նա չտխրի տատի հեկեկոցից։ Ինքն էլ հնարավորինս զսպում է հույզերը, բայց նրա աչքերից էլ արցունքներ են գլորվում։
«Մենք սովորական կյանքով էինք ապրում, բայց երբ ամուսինս լուրջ առողջական խնդիրներ ունեցավ սրտի հետ կապված և վիրահատության կարիք եղավ, տղաները որոշեցին ծառայության անցնել ոստիկանությունում և օգնել մեզ։ Նրանք էին մեզ կերակրում, նրանք մեր ուրախությունն ու հպարտությունն էին։ Նրանք երազում էին բուժել հորը, ավարտել տան կառուցումը։ Գևորգը երկու որդի էր ուզում ունենալ, իսկ Կարենը պատերազմի ժամանակ որոշեց ամուսնանալ. եղբոր կնոջը խնդրել էր հարսնացու գտնել մինչ ինքը վերադառնա, բայց չհասցրեց», – հազիվ լսելի պատմում է զոհված տղաների մայրը։
Մինչև վերջին վայրկյանը հարցնում էր՝ կապրե՞մ, բժիշկ. պատմում է ռազմական բժիշկը
Վերջին անգամ նրանք նոյեմբերի 7-ին են կապի դուրս եկել։ Կարենը զանգահարել էր մորեղբոր աղջկան` Արփիին, իսկ Գևորգը` կնոջը` Գայանեին։ Մորը չէին զանգում, քանի որ նա շատ էր լացում ու անհանգստանում։ Գևորգը կնոջը պատմել էր, որ շրջափակման մեջ են հայտնվել, և ամենայն հավանականությամբ, այլևս չի կարողանա զանգահարել։ Ուրիշ ինչ է ասել` կինը չի պատմում։ Գայանեն ընդհանրապես քչախոս է և գերադասում է հույզերը չարտահայտել, բայց նրան մատնում են արցունքներից ուռած աչքերը։
Արցախյան պատերազմները Գայանեի կյանքում ճակատագրական նշանակություն են ունեցել. 1992–ին, երբ ինքը դստեր այժմյան տարիքին էր, Շուշիի գրավման ժամանակ զոհվել է հայրը, իսկ հիմա` Շուշին կորցնելիս, կորցրեց նաև սիրելի ամուսնուն...
Այս ընտանիքում բոլորը հասկանում են միմյանց ցավն ու փորձում ամեն կերպ օգնել իրար, իսկ ցավը փարատել բոլորին օգնում է փոքրիկ Արևիկը։ Հենց նրա համար են բոլորն իրենց մեջ ուժ գտնում ապրելու։
Գևորգյանները կորցրին տան կերակրող ձեռքերը և ընտանիքում վշտից բացի լուրջ ֆինանսական խնդիրներ առաջ եկան, բայց նրանք ի վիճակի չեն բյուրոկրատական քաշքշուկով փաստաթղթեր հավաքել ֆինանսական փոխհատուցում ստանալու համար։ Նրանք ընդհանրապես քիչ բան գիտեն այդ գործընթացի մասին։
– Ինչո՞վ կարելի է ձեզ օգնել։
– Ինչով կարող է քույրը եղբորն օգնել։ Մեր որդիները հերոսներ են, մենք հպարտանում ենք նրանց սխրանքով, բայց նաև ցավ կա։ Ցավալի է, որ իշխանության ոչ մի ներկայացուցիչ, բացի գյուղապետից, չեկավ ու չհարցրեց` ո՞նց ենք, ինչի՞ կարիք ունենք, ո՞նց ենք աղջկան մեծացնելու, – ասում է Արթուրը։
–Կարո՞ղ եք հավաքել ուժերն ու հանուն նրա փոխհատուցում ստանալ։
-Դժվար է ուժ գտնելը։ Երևի աշխատող մեխանիզմ է պետք. մենք բյուրոկրատիայի ուժ չունենք։
Մեզ կրկին շեղում է Արևիկն ու մենք հասկանում ենք, որ զրույցն արդեն երկու ժամից ավել է տևում։ Բաժանումը դժվար է։ Տղաների ծնողներն ուզում են արտահայտվել և պատմում են «հիշատակի անկյունում» դրված յուրաքանչյուր լուսանկարի, յուրաքանչյուր մեդալի ու իրի մասին։ Վերջապես դուրս ենք գալիս ու մեզ հետ տանում Գևորգի ու Կարենի մորեղբոր աղջկան` Արփիին։
«Գևորգն ուզում էր որդիներին Արեն ու Արեգ անվանել, իսկ Կարենը մի աղջկա հետ էր հանդիպում, չգիտեմ` որքանով էին լուրջ նրանց հարաբերությունները»,– ասում է Արփին խզված ձայնով։
Նրա հետ զրույցի ընթացքում տեղեկանում ենք, որ Խանջյան գյուղում, որտեղ ապրում է Գևորգյանների ընտանիքը, հերոսների փոքր ծառուղի կա, որտեղ զոհված հերոսների հիշատակին հուշարձաններ են կանգնեցնում։ Ընտանիքը չնայած ֆինանսական դժվարություններին, երազում է միջոցներ գտնել և կանգնեցնել Գևորգի ու Կարենի հուշարձանները։
Նշենք, որ Հայաստանի փաստաբանների պալատը պատրաստ է օգնել զոհվածների ծնողներին անհրաժեշտ փաստաթղթերը հավաքելու գործում` դրամական փոխհատուցում ստանալու համար։ Ավելի մանրամասն` այստեղ։
Ավելի վաղ զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամի ղեկավար Վարուժան Ավետիքյանը հիշեցրեց, որ զոհվածներին, անհետ կորածներին և առաջին կարգի հաշմանդամություն ստացած զինծառայողներին կամ նրանց ընտանիքներին 10 մլն դրամի չափով միանվագ դրամական փոխհատուցում է տրամադրվում։ Այնուհետև 20 տարվա ընթացքում հիմնադրամը ամսական 200-300 հազար դրամ է վճարում։ Գումարի չափի տարբերությունը պայմանավորված է զինծառայողի զինվորական կոչումով. ժամկետային զինծառայող, պայմանագրային կամ սպա։ Մանրամասն տեղեկանալու համար անցեք հղումով։
