Տու-160 և Տու-95 ռազմավարական հրթիռակիրներն առայժմ մնում են Ռուսաստանի միջուկային եռամիասնության գլխավոր օդային փաստարկը, սակայն, չնայած կանոնավոր արդիականացմանը, դրանց ռեսուրսը սահմանափակ է: Այդ մեքենաներին փոխարինելու կգա հեռահար ավիացիայի հեռանկարային ավիացիոն համալիրը (ՀԱ ՀԱՀ - ПАК ДА)։ Պաշտպանության նախարարությունն արդեն կողմնորոշվել է դրա տեսքի հարցում, իսկ շարժիչի փորձարկումներին ձեռնամուխ կլինեն 2021-ին։ Այն մասին, թե ինչպիսին կլինի նոր «ստրատեգը»՝ ՌԻԱ Նովոստիի հոդվածում:
Նիկոլայ Պրոտոպոպով, ՌԻԱ Նովոստի
Սավառնող թևը
Պաշտպանության նախարարությունում ակնկալում են, որ ՀԱՀ -ը շարք կմտնի գործող պետական ծրագրի շրջանակներում, այսինքն ՝ մինչև 2027-ի վերջը։ Զինվորականները հաստատել են նոր ինքնաթիռի էսքիզը, համաձայնեցրել են դրա առանձնահատկությունները և ստորագրել են արտադրության համար անհրաժեշտ բոլոր պայմանագրային փաստաթղթերը։
Ռմբակոծիչի փորձնական նմուշը կառուցելու մեկնարկի մասին հայտնի է դարձել անցած տարվա մայիսին, իսկ դեկտեմբերին տեղեկություն տարածվեց դրա համար հավաքված առաջին շարժիչի մասին: «ОДК-Кузнецов» ձեռնարկության կառավարիչ-տնօրեն Ալեքսեյ Սոբոլևը պատմել է, որ «ՌԴ արտադրանք» ինդեքսով ուժային կայանքը ստեղծվել է «երկաթի մեջ» և պատրաստվում է ստենդային փորձարկումների, որոնք նախատեսվում են տարեսկզբին:
Զուգահեռաբար հավաքում են ևս մի քանի շարժիչներ․ դրանք կփորձարկվեն ինչպես բարձրության պայմանները վերարտադրող ստենդի վրա, այնպես էլ թռչող լաբորատորիայում։
Նախագիծը գաղտնի է, բաց հասանելիությամբ տեղեկատվությունը դեռ շատ քիչ է։ Հայտնի է, որ հեռանկարային ինքնաթիռում լայնորեն կիրառել են, այսպես կոչված, սթելս-տեխնոլոգիաներ։ Ավելի հզոր, արդյունավետ և տնտեսող շարժիչները թռիչքի տևողությունը կավելացնեն մինչև 30 ժամ (Տու-160-ի դեպքում՝ 25 ժամ):
Կոնստրուկտորներն ընտրել են ֆյուզելյաժի (ինքնաթիռի կորպուսի) մեկ այլ սխեմա՝ ՀԱ ՀԱՀ -ն ստեղծվում է «թռչող թևի» սկզբունքով։ Դա կընդլայնի մարտական հնարավորությունները և կբարելավի մանևրայնությունը։ Ինչպես ՌԻԱ Նովոստիին պարզաբանել է Ռուսաստանի վաստակավոր ռազմական օդաչու Վլադիմիր Պոպովը, նման կառուցվածքը ենթադրում է նաև ցածր տեսանելիություն:
Ղարաբաղի խաղաղապահ կոնտինգենտն ունի ամենաժամանակակից սպառազինությունը․ ՌԴ Գլխավոր շտաբ
«Ֆյուզելյաժ, որպես այդպիսին, չկա, բեռը հավասարաչափ բաշխված է թևի վրա,-ասում է նա,-կախովի սարքավորումներ չեն լինի, օդակլանող-արտամղող սարքերը խորը կթաքցնեն ներսում, իսկ թևի լայն հետևամասը ծածկելու են տաք արտանետվող գազերը: Բացի այդ, կառուցվածքը թույլ կտա ավելի շատ վառելիք, զինամթերք և ռադիոէլեկտրոնային սարքավորումներ վերցնել»։
Կատարելագործված «միջուկը»
ՀԱ ՀԱՀ-ն հագեցած է ամենաժամանակակից էլեկտրոնիկայով, ընդ որում՝ մի քանի տասնամյակի համար արդիականացման հնարավորությամբ։
«Նախկինում էլ այդպես է եղել, մեր «Տու-95» «ստրատեգները» գոյություն ունեն արդեն կես դարից ավելի, բայց դրանք մինչև օրս լուծում են իրենց առջև դրված բոլոր խնդիրները», — ընդգծել է Պոպովը: Էլեկտրոնային սարքավորումները և ավտոմատացված համակարգերը զգալիորեն կբարձրացնեն մանևրայնությունը և կթեթևացնեն ինքնաթիռի կառավարումը:
«Անգլիացիները ժամանակին ունեցել են «Վուլկան» ռազմավարական ռմբակոծիչ, որը կառուցվել է «թռչող թևի» սխեմայով, — հիշեցնում է Պոպովը,-բայց դրանից հրաժարվել են, այդ թվում՝ օդաչուական կառավարման բարդության պատճառով։ Չէ՞ որ այդ ժամանակ միայն ձեռքով կառավարում կար։ Իսկ ՀԱ ՀԱՀ -ում շատ գործողություններ կատարվելու են ինքնակառավարմամբ»։
Ֆյուզելյաժի պատրաստման համար կօգտագործվեն նորագույն համաձուլվածքներ և համակցություններ։ Վերջին տասնամյակների ընթացքում գիտնականները բավական առաջ են շարժվել նվազ տեսանելիություն և ավելի մեծ ամրություն ունեցող ավիացիոն նյութերի բնագավառում, ինչը շատ կարևոր է, երբ անհրաժեշտ է օդ բարձրացնել մի քանի հարյուր տոննա մետաղ, թռչել դրա հետ, մանևրել և դիմակայել մեծ ծանրաբեռնվածությանը:
Միևնույն ժամանակ փորձագետները վստահ են, որ հեռանկարային ռմբակոծիչը, ամենայն հավանականությամբ, կպատրաստվի մինչձայնային՝ մոտ հազար կմ/ժ հածանավային արագությամբ, առավելագույնը՝ գրեթե ձայնի արագությամբ:
«Երբ կայունացուցիչ չկա, դժվար է փոխհատուցել տարբեր վայրասլաց կամ պտուտակային պահերը»,-պարզաբանել է Պոպովը,-բայց կոնստրուկտորները որոշակի փոխզիջում են գտել։ «Թռչող թևի» մեծ մակերևույթը թույլ կտա գործել ցածր բարձրությունների վրա և մանևրայնություն պահպանել երկրի մոտ, իսկ 20 կմ բարձրության վրա, որտեղ օդը խիստ նոսր է, թևը բավարար ամբարձիչ ուժ կստեղծի: Ռմբակոծիչը կարող է չափազանց ցածր թռչել՝ տեղանքի ռելիեֆը շրջանցելով, հարվածներ հասցնել «դարան»- ից, ինչպես նաև արդյունավետ գրոհել հակառակորդի վրա ստրատոսֆերային շերտերից»։
Սառը պատերազմի վետերանները
Սակայն հեռանկարային «ստրատեգի» սերիական արտադրության և զորքերին զանգվածային մատակարարման մասին դեռ վաղ է խոսել։ Առայժմ շարունակվում է ժամանակի փորձությունն անցած հրթիռակիրների կատարելագործումը։ Այսպես, 2021-ին պետք է սկսվեն խորը արդիականացված Տու-160Մ ռմբակոծիչների մատակարարումները օդատիեզերական ուժերին: Առաջիկա յոթ տարվա ընթացքում նման մեքենաների ավիապարկը կաճի մեկուկես անգամ:
Նորացված «Սպիտակ կարապները» ստեղծում են աշխարհի ամենահզոր և խոշոր գերձայնային Տու-160 ինքնաթիռների հիման վրա, որոնք 1970-ականներին մշակվել են որպես պատասխան ամերիկյան B-1 Lancer գերձայնային ռմբակոծիչին: ԽՍՀՄ Ռազմաօդային ուժերը 1992-ին 35 այդպիսի մեքենա ունեին։ Միության փլուզումից հետո 19-ը բաժին հասավ Ուկրաինային: Ռուսաստան վերադարձնել հաջողվել է միայն 8-ը, մնացածը Կիևը որպես թափոն է օգտագործել։
Ռուսաստանում Տու-160-ի արտադրության վերականգնման ծրագիրը մեկնարկել է 2015-ին: Շարային ռմբակոծիչի հիմքի վրա կառուցված առաջին փորձնական հրթիռակիրը օդ է բարձրացել անցյալ տարվա փետրվարին: Բոլոր հաջորդները զրոյից կկառուցվեն։ Դրանք կստանան NK-32-02 նոր շարժիչներ, որոնք 1000 կմ-ով կմեծացնեն թռիչքի երկարությունը: Մշակվել են նաև ժամանակակից բորտային համակարգեր, հսկողության և տեղորոշման միջոցներ, ՌԷՊ համալիրներ և սպառազինության կառավարման համակարգ։
Ռազմավարական ավիացիայի ևս մեկ հնաբնակ է Տու-95 ռմբակոծիչը։ «Արջը», ինչպես նրան անվանում էին ՆԱՏՕ-ում, շարքերում է 1950-ականներից։ Արդիականացված Տու-95ՄՍ-ն թողարկում են 1981-ից. դա աշխարհում միակ և ամենաարագընթաց տուրբոպտուտակային ինքնաթիռն է: Հրթիռակրի առավելագույն արագությունը 830 կմ/ժ է։ Ինքնաթիռը վերցնում է ավելի քան 20 տոննա մարտական բեռ և այն տեղափոխում է տասը հազար կիլոմետր:
Ռուսաստանում սկսել են գերձայնային զենքով երկու սուզանավերի կառուցումը
Ամռանն առաջին թռիչքը կատարեց արդիականացված Տու-95ՄՍՄ «արջը»։ Ինչպես և գերձայնային «հարյուվաթսուներորդները», Տու-95-ը կհամալրեն սպառազինության նորագույն համալիրով և բորտային սարքավորումներով։ Ինքնաթիռը կստանա ավելի հզոր ուժային կայանքներ՝ ավելացված ռեսուրսով։ Ըստ մշակողների՝ արդիականացումից հետո Տու-95-ի մարտական բնութագրերը կրկնակի կաճեն։
