ԵՐԵՎԱՆ, 1 հունվարի — Sputnik, Արամ Գարեգինյան. 2021 թվականին էլեկտրականությունը Հայաստանում կարող է թանկանալ Հայկական ԱԷԿ-ի արտադրության կրճատման պատճառով։ Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում նման հայտարարություն արեց ՀՀ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի (ՀԾԿՀ) սակագնային քաղաքականության վարչության պետ Աշոտ Ուլիխանյանը։
Նախ, Ուլիխանյանն ասաց, որ ինչպես և վերջին տարիներին Հայաստանում էլեկտրաէներգիայի ինքնարժեքը սովորականից մի փոքր ավելի բարձր է, քանի որ հիմնանոնորգման պատճառով ատոմակայանի աշխատանքում երկար դադարներ են լինում։ Այս տարի կայանը 141 օր ամբողջովին կամ մասամբ չի գործելու ու նախորդ տարվա համեմատ 560 միլիոն կիլովատ-ժամ քիչ է արտադրելու։
Երկրորդ գործոնը․ Հիմա Հայաստանի Հանրապետությունն Արցախ ՀԷԿ-ից բավական չափով էժան էլեկտրաէներգիա չի ստանալու։ Մասնագետի խոսքով՝ այդ պակասուրդը փոխհատուցվելու է Հրազդանի ՋԷԿ-ից, որը ավելի թանկ էլեկտրաէներգիա է արտադրում։ Իսկ ջերմակայանների էլեկտրականությունը, որը Հայաստանում առանց դա էլ էժան չէր, ավելի է թանկացել։ Բանն այն է, որ հուլիսից խոշոր ձեռնարկությունների համար գազի սակագինն ավելացել է (գրեթե 6%-ով)։ Իսկ սակագինը կապված է դոլարի կուրսի հետ, որը վերջին երկու ամսվա ընթացքում 7-8%-ով թանկացել է։
Դրական գործոն էլ կա․«Էլեկտրացանցերում» շարունակում են կրճատվել էլեկտրականության կորուստները, վերջին հինգ տարվա ընթացքում արդեն 11,03-ից 7,5% է հասել, իսկ դա մոտ 200 միլիոն կիլովատ-ժամ է։
Սակայն եթե գումարենք այդ գործոնները, էներգետիկ համակարգում ֆինանսական ճեղքվածք է մնում՝ կիլովատ-ժամի դիմաց 2,27 դրամի հաշվարկից։ Սակայն, քանի որ պետությունը որոշել է չբարձրացնել էլեկտրականության գինը տնային տնտեսությունների համար, ապա ամեն ինչի դիմաց վճարելու են բիզնեսն ու խոշոր բաժանորդները։ Բոլորը նրանք, ովքեր ամսական 400 կիլովատ-ժամից ավելի էլեկտրաէներգիա են օգտագործում, Ուլիխանյանի խոսքով, երեք դրամ (կամ 7-10%), ավել են վճարելու։
ՀՀ–ում էլեկտրաէներգիայի գինը կարող է 10%-ով ավելանալ բիզնեսի համար. հացը կթանկանա՞
Միաժամանակ սակագնի բեռնվածությունը վաղուց կարող էր կրճատված լիներ, եթե Իրան-Հայաստան նոր էլեկտրահաղորդման օդային գծերի կառուցումն ավարտին հասցված լիներ։ Այն կօգներ ընդլայնել երկու երկրների միջև էլեկտրաէներգիայի փոխանակումը։ Ի՞նչ օգուտ, եթե մենք պետք է նրանց նույն քանակությամբ էներգիա տանք, որքան նրանք մեզ։
Բանն այն է, որ գարնանը Հայաստանում էժան էլեկտրաէներգիայի ավելցուկ է գոյանում, քանի որ ՀԷԿ-ը ակտիվ աշխատում է։ Գոյացած ավելցուկն Իրան են ուղարկում։ Իրանցիները վերադարձնում են այն աշնանն ու ձմռանը, երբ ՀԷԿ-երը Հայաստանում արդեն գրեթե չեն աշխատում։
Դա ձեռնտու փոխանակում է, սակայն սահմանափակվում է Հայաստանի ու Իրանի միջև գործող գծերի թողունակությամբ (տարեկան մոտ մեկուկես միլիարդ կիլովատ-ժամ)։ Նոր գիծը թույլ կտա թողունակությունը հասցնել 8 միլիարդի, այսինքն՝ գրեթե անսահմանափակ դարձնել։ Այդ ժամանակ հնարավոր կլինի շատ ավելի քիչ միացնել ՋԷԿ-ը, իսկ որքան ավելի քիչ այն միացնեն, այնքան ավելի էժան կլինի էլեկտրականությունը Հայաստանում։
Հայաստանի իշխանությունը 2000 թվականից հայտնել է նման գիծ կառուցելու մտադրության մասին, սակայն իշխանությունները չեն ցանկացել դրա համար միջոց տրամադրել կամ վարկ վերցնել։ Իրանի կառավարությունը համաձայնել է ֆինանսավորել շինարարությունը, սակայն մի քանի անգամ հետաձգել է աշխատանքների մեկնարկը․սկզբում 2012 թվականի եվրոպական էմբարգոյի պատճառով, հետո՝ ֆինանսական դժվարությունների։ Շինարարությունը սկսվել է միայն 2017 թվականին։
Հայկական ԱԷԿ-ն ու «ՏՎԷԼ»–ը միջուկային վառելիքի մատակարարման փաստաթղթեր են ստորագրել
Պարզ է` նվեր տված ձիու ատամները չեն հաշվում, վերջիվերջո, ուզում ես արագ լինի՝ ինքդ կառուցիր, ոչ ոք չի արգելում։ Իրանի համար Հայաստանից էլեկտրականության նոր աղբյուրն ավելորդ չի լինի (զուտ այդքանը), իսկ Հայաստանի համար դա ռազմավարական կարևորություն ունեցող նախագիծ է։ Սակայն իշխանությունը մինչև այժմ նախընտրում է, որ ուրիշ մեկն այն կառուցի։ Կարևոր չէ՝ երբ, միայն թե անվճար լինի։
