ԵՐԵՎԱՆ, 11 նոյեմբերի — Sputnik. Հայաստանի, Ռուսաստանի ու Ադրբեջանի ղեկավարների պայմանավորվածությունները Երևանում հույզերի տեղատարափ են առաջացրել։ Չափազանցություն չի լինի ասել, որ հանրությունն արդեն մեկ օր է՝ շոկի մեջ է։ Ղարաբաղի շուրջ զգալի տարածքների կորուստ, Շուշիի կորուստ, ահռելի մարդկային կորուստներ․ դա այն ավարտը չէր, որն ակնկալում էին Հայաստանում։
Ավելի վաղ հայտնի էր դարձել, որ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը համատեղ հայտարարություն են ընդունել ռազմական գործողությունների դադարեցման վերաբերյալ։
ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Facebook–ի իր էջում գրել էր, որ անձամբ իր և բոլորի համար ծանր, չափազանց ծանր որոշում է կայացրել:
Նա նշել էր, որ Ռուսաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հետ Ղարաբաղյան պատերազմը նոյեմբերի 10-ի ժամը 01.00-ից դադարեցնելու մասին հայտարարություն է ստորագրել, շեշտելով, որ այդ որոշումը կայացրել է ռազմական իրադրության խորը վերլուծության և այդ իրադրությանն ամենալավ տիրապետող մարդկանց գնահատականի արդյունքում, նաև հիմնվելով այն համոզմունքի վրա, որ ստեղծված իրավիճակում սա հնարավոր ամենալավ հանգուցալուծումն է:
Քաղաքացիները պահանջում են չեղարկել Արցախին վերաբերող հայտարարությունը
Հասարակական կարծիքը Հայաստանում այժմ չափազանց բևեռացված է․ ոմանց ամոթանք են տալիս գործող վարչապետին ու նրան ազգային շահերի դավաճան են անվանում, ոմանք էլ այստեղ տեսնում են նախկին իշխանությունների ձեռքը, որոնք իբր բարոյազրկել են բնակչության ու բանակի մարտական ոգին, նաև ժամանակին չեն կարողացել ապահովել ՀՀ ԶՈւ-ն անհրաժեշտ սպառազինությամբ։
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն իր հերթին պարզաբանում է, որ պատերազմն անխուսափելի էր, քանի որ այդ տարիների ընթացքում բանակցությունների հիմնական թեման եղել է Ադրբեջանին յոթ շրջանի, այսինք՝ «անվտանգության գոտին» հանձնելը, ինչը և տեղի ունեցավ։ Երբ պատերազմը սկսվեց, ղեկավարությունը հաղթելու հույս ուներ։ Դա տեղի չունեցավ, ու արդյունքում նրանք գնացին Հայաստանի համար այսքան ցավալի որոշման։
Քաղտեխնոլոգ Վիգեն Հակոբյանն այդ կապակցությամբ նշում է, որ սեղանին ամենասկզբից դրված են եղել Մադրիդյան սկզբունքները։
«Դա Ադրբեջանին 5+2 շրջանները վերադարձնելն է, հետագայում էլ սկզբունքների կետային իրականացումը։ Սակայն մարտական գործողությունների ընթացքում շտկումներ են մտցվել։ Մարտերի ժամանակ նոր տարածքներ զբաղեցնելուն պես Ադրբեջանի ախորժակը բացվեց։ Դրա մասին դեռ հոկտեմբերին խոսում էր վարչապետ Փաշինյանը, երբ ասում էր, որ Հայաստանը պատրաստ է «ցավոտ փոխզիջումների», նկատի ունենալով Մադրիդյան սկզբունքները, բայց Ադրբեջանն ավելի մաքսիմալիստական դիրքորոշում էր զբաղեցրել։ Բաքուն այդպիսով բարձրացրել էր իր նշաձողը», - ասաց Հակոբյանը Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում։
Արցախում կրակի դադարեցումը և ռուս խաղաղապահների տեղակայումը վերջ կդնեն արյունահեղությունը
Փորձագետի խոսքով՝ երբ վարչապետը խոսում էր կապիտուլյացիայի ու «ցավոտ փոխզիջումների» միջև ընտրության մասին, ինքը՝ Հակոբյանը, ենթադրում էր, որ «ցավոտ փոխզիջում» ասելով նա կարող է նկատի ունենալ Շուշիի կորուստը։ Բանն այն է, որ եթե պատերազմի սկզբում Բաքուն իր հիմնական խնդիրն էր համարում 5+2 շրջանների գրավումը, ապա հետագայում խնդիրները վերանայվել են։ Դա տեղի ունեցավ հարավի հարձակումից հետո, երբ ադրբեջանական բանակը հասավ Սանասար (Կուբաթլի)։
«Դրանից հետո նրանք մտածեցին, որ կարող են ավելիին հասնել։ Կարծում եմ՝ հենց այդ ժամանակ հայտնվեց Շուշին որպես փոխզիջում Հայաստանից պահանջելու գաղափարը», - ավելացրեց մեր զրուցակիցը։
Ինչ վերաբերում է հարցին՝ ինչու Ադրբեջանը համաձայնվեց կանգ առնել Շուշիում, ոչ թե շարժվել դեպի Ստեփանակերտ, որին մի քանի կիլոմետր էր մնում, Հակոբյանի կարծիքով, այստեղ սահմանագծման մասին նախնական պայմանավորվածություն է եղել։ Միջնորդները հավանաբար իրենք էլ են կարծել, որ պետք է կանգ առնել Շուշիի մոտ։
«Ինչպես հիշում եք, երկու-երեք օր հակասական լուրեր էին պտտվում այն հարցի շուրջ, թե Շուշին ում վերահսկողության տակ է։ Կարծում եմ՝ այդ ժամանակ էլ պատրաստվում էր փաստաթղթի ներկայիս տարբերակը, այդ թվում նաև խաղաղապահների տեղաբաշխման վերաբերյալ», - նշում է նա։
Հայտնի է, որ պայմանագրի համաձայն՝ խաղաղապահ զորակազմը տեղակայվում է 5 տարի ժամկետով` 5 տարվա ժամանակահատվածով ավտոմատ երկարաձգմամբ: Տեսականորեն Ադրբեջանը հինգ տարի անց կարող է պահանջել հանել խաղաղապահ զորքերը։ Հակոբյանը կարծում է, որ հիմա դժվար է միանշանակ կանխատեսումներ անել՝ արդյո՞ք խաղաղապահներն առաջին ժամկետից հետո կմնան։
Տավուշի մարզի մի շարք գյուղեր Ադրբեջանին չեն անցնում. Փաշինյանի խոսնակը հերքում է
Շատ բան կախված կլինի Ղարաբաղի շուրջ ստեղծված փաստացի իրավիճակից, նաև այն հանգամանքից, թե ինչ վիճակում այդ ժամանակ կլինեն Հայաստանն ու Ադրբեջանը, ինչ վիճակում կլինեն Երևանի ու Ստեփանակերտի հարաբերությունները, ինչ աշխարհաքաղաքական հնարավորություններ ու ռեսուրսներ կունենա Ռուսաստանը։ Հակոբյանը կարծում է, որ սա հավասարում է՝ բազում անհայտներով։
