Արևմտյան Հայաստանի Սասունի Խուլփի գավառակում է պատմական Բերմ գյուղը։ Գյուղը Սասունի արևելյան կողմում է՝ Քուռկունք ապառաժոտ լեռան լանջին, շրջապատված է արտերով և այգիներով։ 1890-ական թվականներին Բերմում եղել է 200 հայ ընտանիք, ցեղասպանությունից առաջ թուրքական իշխանության բռնաճնշումների պատճառով հասել էր 96-ի։
Կոտորածի տարիներին Բերմի հայերը ևս ենթարկվեցին հալածանքների, շատերը սպանվեցին, բայց կարողացան իրենց մեջ ուժ գտնել ու կռվել թուրքի դեմ։ Թուրքը նահանջում է, երբ տեսնում է կռվող հայի։ Այդպես եղավ նաև Բերմի դեպքում։ Սասունցի ֆիդայիները ստիպեցին թուրքական զորքին հետ քաշվել ու բանակցություն վարել։ Արդյունքում այստեղ ևս հայերը կարողացան որոշ չափով պահպանել իրենց ֆիզիկական գոյությունը՝ հիմնականում պահելով նաև հոգևոր արժեքները։
Բերմի մասին գրառումներ կան 1895-ի Սասունի ինքնապաշտպանական կռիվների համատեքստում՝ նշելով, որ գյուղն աչքի է ընկել մարտունակությամբ։ Այսօր Բերմեցի հայերը պակաս մարտունակ չեն։ Բերմ կատարած այցի ժամանակ հանդիպեցի տեղի ակտիվ հայերից մեկին՝ Հակոբին։ Ասում է՝ արմատից կտրվող մարդը մարդ կոչվելու իրավունք չունի։
Հակոբին ծնողները պատմել են ոչ միայն հայկական արմատների, այլև պատմության, Հայոց ցեղասպանության, մինչև ցեղասպանությունը եղած իրականության մասին։ Միասին գնում ենք Բերմի հայտնի աղբյուրի մոտ, որտեղից հոսող ջուրը կյանք է տվել Բերմի մեկ այլ հայի՝ Տանոյի ջրաղացին։
Բերմ գյուղում ամենուր աճում են անմոռուկ ծաղիկները։ Հակոբի հետ խոսում ենք Ցեղասպանության ու դրա հիշատակի խորհրդանիշ դարձած անմոռուկի մասին։
«Քիչ մե գիդինք հայերեն»․ ժամանակակից Թուրքիայի կենտրոնում թաքնված հայերի ուրույն աշխարհը
Ասում է՝ իր նախնիներն էլ են ցեղասպանության զոհ։ Կարևոր չէ, որ նրանց մի մասը սպանվել է, մի մասն էլ ստիպված թաքցրել է ազգային ինքնությունը։ Դա էլ է ցեղասպանություն, երբ քեզ փորձում են ֆիզիկապես և հոգեպես ոչնչացնել քո հայրենիքում։
Թուրքի դեմ պայքարելու միակ տարբերակը համառությունն է։ Սասունցի Հակոբի պատգամն է. կռվում ես թուրքի դեմ, սկսում է նահանջել։ Պետք է կռվել ինչպես կարող ես, բայց կռվել։
