ԵՐԵՎԱՆ, 20 հոկտեմբերի – Sputnik. Զինվորական հոսպիտալներում վիրավոր զինծառայողներին ոչ միայն ոտքի են կանգնեցնում, այլև հոգեբանական աջակցություն ցուցաբերում։ Հոգեբանական գիտությունների դոկտոր, Աբովյանի անվան մանկավարժական համալսարանի և Հայ–Ռուսական համալսարանի պրոֆեսոր Մելս Մկրտումյանը Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում պատմեց հոգեբանների աշխատանքի մասին։
«Ժամը 11-ից 15-ը հոգեբաններին ժամանակ է տրվում վիրավոր զինծառայողների հետ աշխատելու համար։ Իհարկե, կատարյալ կլիներ, եթե ամբողջ աշխատանքն իրականացվեր անհատական հիվանդասենյակում, և խորհրդատվության մեկ ժամվա ընթացքում ոչ ոք չխանգարեր հոգեբանին ու զինվորականին։ Բայց այդ տարբերակը հիմա հնարավոր չէ։ Հաճախ բժիշկներն ընդհատում են մեր աշխատանքը, որովհետև պիտի հետազոտեն վիրավորին։ Հետո մեկ հիվանդասենյակում մի քանի զինվորական է պառկած, ստիպված շշուկով ենք զրուցում», – պատմում է պրոֆեսորը։
Գրավել են հակառակորդի դիրքը, ականապատել ու դուրս եկել. մի շարք զինծառայողներ կպարգևատրվեն
Հոգեբանի գլխավոր խնդիրն է ստիպել զինծառայողին, որ հիշի ու վերապրի պատերազմի բոլոր ամենասուր պահերը։ Ռազմական տեխնիկայի, պայթյունների ձայները, մարտական ընկերոջ մահը, մշտական աղմուկը` զինվորականն ամեն ինչ պետք է նորից վերապրի, որպեսզի կարողանա հոգեբանորեն ազատվել սթրեսից։ Հոգեբանների նման մեթոդները երբեմն անհասկանալի են զինվորական հոսպիտալներում գտնվող զինվորականների հարազատների ու բժիշկների համար։
«Երբ ծնողները կամ բժիշկները տեսնում են, որ զինվորականն արտասվում է կամ լսում հարցերս, նրանք նույնիսկ կարող են «հարձակվել». «Ինչպե՞ս եք համարձակվում ստիպել, որ նա վերհիշի այդ ամենը»։ Բայց շատ կարևոր է, որ նա վերհիշի «այդ ամենը», վերապրի ու կարողանա ձերբազատվել դրանից։ Վիրաբույժներն այսպիսի մի խոսք ունեն` ես ցավեցնում եմ, որ բուժեմ։ Նույնը վերաբերում է նաև հոգեբանի աշխատանքին», – ասում է Մկրտումյանը։
Բայց զինվորականին այդքան էլ հեշտ չէ հասցնել մի վիճակի, որ նա արտասվի։ Համընդհանուր ընդունված նորմերի պատճառով տղամարդիկ իրենց զգացմունքները, հույզերը սովորաբար չեն արտահայտում։ Արհեստավարժ հոգեբանը պետք է օգնի, որ տղամարդը մոռանա այդ բարդույթները, ազատ զգա և արտահայտվի։
«Նրանց պատմածներում ոչ միայն պատերազմի դրվագներ են հայտնվում, այլև սեփական կյանքի համար վախի զգացում, մեղքի զգացում ընկերոջ մահվան, ծնողներին ամեն ինչ չասելու համար։ Չարտահայտված հույզերը շատ են։ Մեղքի զգացումն առավել հաճախ է հանդիպում. նա պառկած է անվտանգ հոսպիտալում, իսկ ընկերները կռվում են առաջնագծում։ Կամ ավելին` ինքը ողջ է մնացել, իսկ ընկերները զոհվել են։ Հենց այդ պատճառով են շատերն ուզում արագ վերադառնալ ռազմաճակատ», – ասում է հոգեբանը։
Մելս Մկրտումյանը վիրավոր զինծառայողների հետ աշխատել է նաև հեռավոր 90-ականներին։ Ասում է, որ հոգեբանական վիճակի հսկայական տարբերություն կա։
«Եթե 90-ականներին զինվորականները հիմնականում հրազենային վնասվածքներ ունեին, այսօր վնասվածքները բեկորային են ու ավելի մասշտաբային` ամբողջ մարմնով մեկ։ Այդպես էլ հոգեբանական վիճակն է այլ։ Այս պատերազմում շատ են 18, 20 տարեկան տղաները, որոնց համար պատերազմը կյանքի առաջին մեծ փորձն է։ Նրանք շատ ծանր են դա տանում։ Որոշ զինվորականներ նույնիսկ հիշողությունն են կորցնում, «արգելափակում» են իրադարձությունները։ Բայց դա ժամանակավոր է։ Հոգեբանի գրագետ աշխատանքի դեպքում դա անցնում է», – ասում է Մկրտումյանը։
Նշենք, որ 200 հոգեբաններից և կամավոր հոգեբույժներից բաղկացած խումբը շտապ հոգեբանական օգնություն է տրամադրում ոչ միայն մարտական գործողությունների մասնակիցներին, նրանց ընտանիքներին, այլև մյուս տուժածներին։ Նրանց մասնագիտական պատրաստությամբ զբաղվում են Հայաստանի մի քանի համալսարաններ և կենտրոններ, այդ թվում` Հայ–Ռուսական (Սլավոնական) համալսարանը։
«Վրեժ ունեմ լուծելու». զինհաշմանդամ դարձած Արկադի Անդրեասյանը կամավոր մեկնել է առաջնագիծ
