Դե լավ, չենք վիճաբանում, թե ով է ավելի տաղանդավոր՝ Թումանյա՞նը, Չարե՞նցը, թե Սևա՞կը՝ երեքին էլ ընդգրկում ենք... Բա ժամանակակիցների՞ց։ Անուն ես տալիս, ասենք, Արմեն Շեկոյան։ Ու միանգամից էլ ճակատիդ հակահարված ստանում. «Ախր ինչպես կարելի է դպրոցական ծրագրում ընդգրկել մի մարդու, որը բանաստեղծություն է գրել «Մերսեդես» ավտոմեքենայի մասին։
Փոքրիկ տղան «Շիսոտ» տեսավ,
տեսավ «Շիսոտ» մայլի միջին,
«Շիսոտ» տեսավ ուրախացավ,
մոտիկ վազեց սիրուն մաշնին....
Ինչպես թե «մայլի միջին», ինչպես թե «սիրուն մաշնին»…. Էսպե՞ս ենք մենք դաստիարակում մեր մատաղ սերնդին։ Եկեք գրականությունը մի կողմ դնենք, համաձայնեք` այդ բնագավառում ընդհանուր, միասնական չափորոշիչներ սահմանելը չափազանց բարդ գործ է։ Խոսենք աստղագիտությունից։
Երբ ես ավարտեցի դպրոցը, մեր Արեգակնային համակարգը 9 մոլորակ ուներ։ Բայց եթե այսօր ես մասնակցեմ որևէ հեռուստախաղի ու հենց այդպես էլ պատասխանեմ, հաստատ բոլորն ինձ անգրագետի տեղ կդնեն: Որովհետեւ մոլորակի կորուստ ենք ունեցել՝ 2006 թվականին Միջազգային աստղագիտական միությունը համաժողով գումարեց Պրահայում և տվեց մոլորակի հստակ սահմանումը: Ըստ այդ նոր սահմանման՝ իմ սերնդակիցների իմացած իններորդ մոլորակը՝ Պլուտոնը, այլևս մոլորակ չի համարվում, քանզի Արևի շուրջը պտտվող նման երկնային մարմիններ շատ-շատ կան, ու եթե դրանց բոլորին մոլորակ անվանենք՝ կստացվի, որ արեգակն ունի հազարավոր մոլորակներ, այսինքն` հիմնովին կփոխվի դասագրքային պատկերացումը մեր համակարգի մասին:
Բայց մոլորակի կորուստը, այսպես ասենք, փոխհատուցվել է։ Այն էլ ինչպես։ Մոտ 4 տարի առաջ աստղագետները հայտարարեցին, որ էքզոմոլորակ՝ այսինքն` մեր Երկրին նման մոլորակ են հայտնաբերել ամենամոտ աստղային համակարգում՝ Ալֆա Կենտավրոսում: Առայժմ պարզ չէ՝ պիտանի է արդյոք «Պրոքսիմա բի» կոչվող մոլորակը կյանքի համար, թե ոչ: Տեսականորեն կյանքի գոյությունն այնտեղ հնարավոր է, որովհետև արևից գտնվում է այնպիսի հեռավորության վրա, որտեղ ջուրը հեղուկ վիճակում կարող է գոյություն ունենալ, իսկ դա կյանքի առաջացման նախապայմանն է: Ջերմաստիճանն այդ մոլորակի մակերևույթին, ըստ զուտ տեսական հաշվարկների, կարող է տատանվել մինուս 90-ից մինչև պլյուս 30 աստիճան Ցելսիուսի սանդղակով: Համաձայնեք՝ ինչ-որ անսովոր, անտանելի պայմաններ չեն մեր՝ երկարաբնակներիս, տեսակետից:
Երբ զենքը գրիչն է. Յուրա Հարությունյանը գիտի ամենաբարդ մասնագիտություններից մեկի գաղտնիքը
Ուղղակի այդ մոլորակն անընդհատ մի կողմով է նայում դեպի իր արեգակը, այսինքն` այդ մի կողմում միշտ շոգ է, հակառակ կողմում, որտեղ արևի շողերը երբեք չեն թափանցում՝ սարսափելի ցուրտ, բայց այդ խիստ պայմանները կարող է մեղմել մթնոլորտը: Իսկ մթնոլորտ կա, թե ոչ՝ առայժմ հայտնի չէ: Պիտի հասնենք այնտեղ, որ տեսնենք: Կհասնե՞նք արդյոք:
Ասում ենք, թե այն աստղային համակարգը, որտեղ հայտնաբերվել է գայթակղիչ մոլորակը, ամենամոտն է: Այդ ամենամոտը չափազանց հարաբերական է՝ ավելի քան 4 լուսային տարի: Եթե հենց հիմա մենք մի սարք արձակենք Պրոքսիմայի ուղղությամբ, այն տեղ կհասնի մոտ 50 հազար տարի հետո: Այո, մեր այսօրվա տիեզերական սարքերը բավական դանդաղաշարժ են: Մի օրինակ բերեմ միայն: Մոտ 40 տարի առաջ ամերիկացիները մեկն արձակեցին Վոյաջեր: Մինչև հիմա գիտնականները վիճում են՝ արդյոք այդ սարքը հասել է մեր արեգակնային համակարգի սահմանին, թե ոչ: Այսինքն՝ չորս տասնամյակ շարունակ Վոյաջերը թռչում ու թռչում էր, բայց միևնույն է դեռ գտնվում էր մեր համակարգում:
Բայց հիմա մշակվում է տիեզերական մի ծրագիր, որի նախաձեռնողները պնդում են՝ Երկրից արձակած սարքերը կարող են Պրոքսիմային հասնել ոչ թե 50 հազար տարում, այլ ընդամենը երկու տասնամյակում: Ինչպես։ Պատրաստվում են շատ փոքր սարքեր՝ ընդամենը հինգ սանտիմետր տրամագծով, դրանց վրա տեղադրվում է առագաստ: Այդ սարքերը տիեզերք են արձակվում լազերային ճառագայթի օգնությամբ ու առագաստի շնորհիվ զարգացնում են այնպիսի արագություն, որը կազմում է լույսի արագության մեկ քառորդը: Փորձեք պատկերացնել՝ 160 միլիոն կիլոմետր մեկ ժամում:
Թող այդ ամենի մասին մեր երեխաներն ու թոռները մտածեն, մեզ մեր խնդիրներն էլ բավարար են
Այս ծրագրի նախաձեռնողները հավատացած են՝ նման բան հնարավոր կլինի արդեն մեկ կամ երկու տասնամյակ հետո: Եթե հաշվի առնենք, որ մոտ երկու տասնամյակ էլ կպահանջվի, որպեսզի սարքերը հասնեն ամենամոտ աստղային համակարգին, ստացվում է, որ ընդամենը մի սերնդի օրոք մարդկությունը կարող է ստույգ պարզել ՝ կա արդյոք կյանք այլ աստղերի շուրջը պտտվող որոշ մոլորակների վրա: Ու սա անկախ այն բանից, թե ով կընդգրկվի մեր դպրոցական ծրագրերում։
