Ուղղակի մի նախադասություն մեջբերեմ, փորձեք կռահել՝ սա ամերիկյան մամուլից է, թե մեր՝ հայաստանյան թերթերից։
«Մեր հասարակությունում տիրում է գաղափարական պառակտվածություն և սոցիալական խորը անհավասարություն»։
Շտապեմ տեղեկացնել, որ սա մեջբերում էր ամերիկյան համացանցային թերթերից մեկից, բայց, համաձայնեք, ճիշտ նույն ձևակերպումները գրեթե ամեն օր հայաստանյան լրատվամիջոցներում կարող ենք հանդիպել։
Կան նաև հիմնարար թեմաներ, որոնք քննարկվում են թե՛ Հայաստանում, թե՛ Ամերիկայում։ Այսպես ձևակերպենք այդ հավերժական թեմաները՝ մտորումներ ազգի անցյալի, ներկայի և ապագայի մասին։ Հենց հիմա մտեք Ֆեյսբուք և անպայման կհանդիպեք բազմաթիվ նման լրջագույն ու նաև անզիջում քննարկումների՝ ինչպիսին է մեր ազգը, որտեղից է գալիս և ուր է գնում, արդյո՞ք չի հեռանում իր արմատներից, մի խոսքով՝ ինչպես ասում են՝ թեժ վիճաբանություն «հայու գենի» շուրջ։
Պատկերացրեք զարմանքս, երբ նույն թեմայով բավական ծավալուն հոդված կարդացի ամերիկյան թերթերից մեկում։
Ամերիկացիներն են ուզում հասկանալ՝ իրենք ազգ են, թե ոչ։ Առիթը, բնականաբար, հուլիսի 4-ն է։ Հեղինակն էլ բավական հայտնի գործիչ է՝ Փեթ Բյուքենենը, որը որպես ավագ խորհրդական աշխատել է Սպիտակ տանը՝ ամերիկացի երեք նախագահների՝ Ռիչարդ Նիքսոնի, Ջերալդ Ֆորդի և Ռոնալդ Ռեյգանի օրոք։
Անհավանական է. քանի շիշ շամպայն է խմել Չերչիլը և որտեղ են տիեզերագնաց Արմսթրոնգի կոշիկները
Բյուքենենի գլխավոր միտքը սա է՝ այն ժամանակ, երբ ստեղծվում էր ամերիկյան պետությունը, մենք բոլորովին ուրիշ էինք, հիմա այլ ենք։ Ու վկայակոչում է 18-րդ դարավերջի հայտնի քաղաքական գործիչ Ջոն Ջեյին, որն Ամերիկայի հիմնադիր հայրերից մեկն է, Գերագույն դատարանի առաջին նախագահը։
Ջոն Ջեյը ժամանակին՝ 1787 թվականին, այսպես է նկարագրել նրանց, ովքեր պայքարեցին անկախության համար և ստեղծեցին Միացյալ Նահանգները.
«Մենք մեկ միասնական ժողովուրդ ենք՝ սերում ենք նույն նախնիներից, խոսում ենք նույն լեզվով, նույնն է մեր հավատքը և հավատարմությունը կառավարման որոշակի սկզբունքներին»։
Հիշեցնելով այս բառերը, Բյուքենենն այսօր հարց է տալիս.
«Արդյո՞ք հիմա էլ կարող ենք պնդել, որ մեր նախնիները նույնն են։ Ո՛չ, նրանք տարբեր գույնի են և ամենատարբեր երկրներից։ Արդյո՞ք մենք խոսում ենք նույն լեզվով։ Ո՛չ, մենք խոսում ենք անգլերեն, իսպաներեն և բազմաթիվ այլ լեզուներով։ Արդյո՞ք նույնն է մեր հավատքը։ Ո՛չ, մենք բողոքական ենք, հուդայական, մորմոն, մահմեդական, բուդդայական, նաև աթեիստ ենք։ Մենք քանդում ենք մեր կոթողներն ու արձանները, փոխարինում ենք դրանք նորերով, վերանվանում ենք մեր կառույցներն ու փողոցները, վերախմբագրում ենք մեր գրքերը, վերանայում ենք պատմական ճշմարտությունները»։
Չգիտեմ՝ կարդում էի ու զարմանում՝ մի՞թե այս ամենը, մանավանդ վերջին հատվածը, Ամերիկայի մասին է։ Կարծես մեր՝ հայաստանյան իրականության մասին գրված լինի։
Բայց վերջում թույլ տվեք մի սկզբունքային նկատառում. երեկ մեր Սահմանադրության օրն էր։ Ընդամենը 25 տարում հասցրեցինք երկու անգամ փոխել մեր հիմնական օրենքը։ Սա նորմալ է։ Ամերիկացիներն էլ դեռ նոր էին հաստատել իրենց Սահմանադրությունը, երբ միանգամից տասը ուղղում մտցրին, ընդ որում, կարևոր ուղղումներ, ու հետագայում էլ շարունակեցին վերափոխել սահմանադրական դրույթները։
Մենք փոխեցինք մեր կառավարման ձևը և ընտրակարգը։ Սա էլ է միանգամայն նորմալ։ Ամերիկայում, մանավանդ այս վերջին նախագահական ընտրություններից հետո, երբ ընտրված նախագահն իր մրցակցից երեք միլիոնով ավելի քիչ ձայն ստացավ, ավելի ու ավելի հաճախ էին հնչում առաջարկները՝ ժամանակն է հրաժարվել հին, իր դարն ապրած ընտրակարգից, որը լիովին չի արտահայտում ընտրողների կամքը։
Սահմանադրության և օրենքների անկատարության մասին կարելի է անվերջ խոսել, բայց օրենքներից զատ` կա չափազանց կարևոր մի հանգամանք։ Խոսքն ավանդույթների մասին է։
Արդյո՞ք Լավրենտի Բերիան է սպանել Աղասի Խանջյանին
Ավանդույթների ձևավորումը հույժ կարևոր է մանավանդ այն ժամանակաշրջանում, երբ անկախություն հռչակած պետությունը դեռ նոր է ձևավորվում։ Այն ժամանակ՝ գրեթե երկուսուկես դար առաջ, որևէ տեղ գրված չէր, թե քանի ժամկետ կարող է պաշտոնավարել Ամերիկայի նախագահը, որևէ սահմանափակում գոյություն չուներ Ջորջ Վաշինգտոնի համար, որին մերձավորները հորդորում էին՝ կրկին առաջադրիր թեկնածությունդ՝ հարյուր տոկոսով կընտրվես։
Բայց նա չարեց, բավարարվեց երկու ժամկետով, և նրա դրած այդ ավանդույթը պահպանվեց մոտ 150 տարի։ Ունենք երկու երիտասարդ հայկական պետություն։
Արդյո՞ք մեր պետական այրերը ձևավորում են այն ավանդույթները, որոնք ամուր հիմք կդառնան ապագա սերունդների համար։
Չգիտեմ՝ թող դատեն սերունդները։
Մի՛ թերագնահատեք ընդդիմադիրներին, թե չէ ստիպված կլինեք ուտել ձեր գրած գիրքը
