Ուղևորվում ենք Արտաշատի բժշկական կենտրոն։ Լրագրողի համար սա բացառիկ փորձ է, ու ես փոքր–ինչ ոգևորված եմ։ Գլխումս արդեն շարադրել եմ բժիշկներին ու հիվանդներին ուղղված բոլոր հարցերը, կազմել ռեպորտաժի սցենարը և իհարկե ընտրել հերոսին։ Լիլիթ Մուսեյան։ Այս բուժկենտրոնը վերապրոֆիլավորելուց հետո հենց նա է կլինիկական աշխատանքները ղեկավարում, բացի այդ` վարչապետի հետ ճեպազրույցի ժամանակ շատ հուզիչ ելույթ ունեցավ, ու համոզված եմ, որ հետաքրքիր զրուցակից է։ Նա մեզ դիմավորում է ու արդեն երրորդ րոպեին հայտնում, որ կխոսեն բոլորը` բացի իրենից։
Մինչ փորձում եմ հասկանալ անելիքս, Լիլիթ Արժանիկովնան հեռախոսով կանչում է բժշկին, որն էլ կատակով հույս է հայտնում, թե սենսացիայի համար չեմ ստիպի համազգեստի վրա «Դոկտոր Լեկտոր» գրել։ Զրուցակիցս վարակաբան Վադիմ Այդիյանն է, որը մոտ մեկ ամիս տանը չի եղել։ Նրա համար բոլոր օրերը խառնվել են, նմանվել իրար, բայց շատ ավելի դժվար բան կա` հիվանդին համոզել, որ նա ապրելու է։
Ինչ երազանքներ ունեն կորոնավիրուսի դեմ կռվողները. «Նորքի» բժիշկներն անկեղծացել են
Հարցնում եմ այս օրերի ամենալուսավոր պահերի մասին, ու բժշկի աչքերը սկսում են չարաճճի ժպտալ, մեջքիս հետևում էլ շարժումներ եմ զգում։ Չեմ հասկանում` ինչ է կատարվում, պարզվում է` բոլորը Լիլիթ Արժանիկովնային են մատնացույց անում։ Վադիմ Մարատովիչը ժպտում է ու չի տրվում սադրանքին, ասում է՝ ամենաերջանիկ պահը ծանր հիվանդին տուն ուղարկելն է։ Հետո զգուշացնում է` հիվանդությունը շատ դաժան է, բռնում է կոկորդից ու տանջամահ անում, պետք չէ մատների արանքով նայել նրան։ Հետաքրքրվում եմ` իսկ ինքը չի՞ վախենում։ Գնահատող հայացք է գցում վրաս ու բազմանշանակ պատասխանում` 25 տարվա ինֆեկցիոնիստ եմ։
Նա լքում է մեզ ու շտապում հանել համազգեստը, փոխարենը ես եմ վայրկյան առաջ ուզում հագնել հատուկ հագուստն ու մտնել ինտենսիվ թերապիայի 4-րդ բաժանմունք, որի թափանցիկ դռան հետևից մեզ բարևում է Գայանեն։ Շուտով նրա ծնունդն է, աղջիկները պատրաստվում են փուչիկներ պատվիրել ու անակնկալ մատուցել նրան. պաչիկ–մաչիկները կթողնեն համավարակից հետո։
Վերջապես գալիս է երկար սպասված պահը։ Բուժքույրերը` Կարինեն ու երկու Գայանեները, մայրապետներ Ռուզաննան ու Գայանեն օգնում են ինձ ու լուսանկարչին հագնել հատուկ համազգեստը: Սկզբում հագնում եմ առաջին զույգ ձեռնոցը, բախիլը, համազգեստը, երկրորդ զույգ բախիլը, երկրորդ զույգ ձեռնոցը, գլխարկներն այստեղ «հնդկական ձևով» են դնում` երկուսը իրար վրա ու մի փոքր թեք, կարծես թյուրբան լինի։ Հետո եռաշերտ դիմակիս փոխարեն FFP2 եմ դնում։ Դեռ ոգևորված եմ ու կատակներ եմ անում, թե միայն հարսներին են այսպես հանդիսավոր զարդարում։ Վերջին ատրիբուտը ակնոցն է, որն անմիջապես քրտնում է, բայց հոգ չէ. բուժքույրերը լայֆհաք են հորինել` օճառ են քսում, ու այլևս չի քրտնում։ Այս ամենը ամրացնում են կպչուն ժապավենով, ու ես պատրաստ եմ։ Սպասում եմ ևս 2 րոպե, որ լուսանկարչի համազգեստի վերջին շտկումներն անեն, ու զգում եմ, թե ինչպես է դեմքիս վրայով հոսում քրտինքի առաջին կաթիլը։ Դռան հետևում տեսնում ենք համազգեստով բժշկի: Լիլիթ Արժանիկովնան ծանոթացնում է` Աղասին է։ Հետաքրքրվում ենք, թե ինչպես են իրար ճանաչում։ Անձնակազմի անդամներն իրար են նայում ու ասում` բա մեկ թիմ ենք։
Մտնում ենք «բաց վիրուս» կամ ինֆեկցիոն 4-րդ բաժանմունք
Չեմ կարողանում հարց տալ մեզ դիմավորող Գայանեին ու հասկանում եմ, որ ենթագիտակցական վախի պատճառով արդեն մի քանի վայրկյան շունչս պահած եմ քայլում, ոտքերս էլ սահում են գետնով։ Կատակում ենք, թե բաց տիեզերք դուրս գալուն շատ է նման։ Ի դեպ, այստեղ շատ լուռ է, ու միայն մեր կոմբինեզոնների խշխշոցն եմ լսում։ Մի քանի զանգի պատասխանելուց հետո մեզ է մոտենում ինֆեկցիոնիստ Աղասի Մահտեսյանը։ Նրա ազգանունը լսելուց հետո մի տեսակ սարսռում եմ։ Չգիտես ինչու հարցնում եմ` շատ մահե՞ր եք տեսել։ Նա ակնոցի տակից նայում է ինձ ու ոչինչ չի ասում։ Մի քանի անիմաստ հարց եմ տալիս, ու մտնում ենք հիվանդասենյակ։
Հետո պատմում է, որ եղբայրներից մեկն էլ է այստեղ, բայց ինքը ընտրողական մոտեցում չի ցուցաբերում ու բոլորին է լավ նայում։ Սիրում է իր աշխատանքը և վայրկյան անգամ չի փոշմանել բժիշկ դառնալու համար։ Երևի հենց դրա համար էլ երկու տարի արձակուրդ չի գնացել ու չի էլ ուզում գնալ։
Ինչ է կատարվում Երևանի պոլիկլինիկաներում. պատմում են պացիենտները և բժիշկները
Քայլում ենք խուճուճ միջանցքներով, երկու վերելակ նստում ու կրկին միջանցքում հայտնվում։ Քլորի շատ ուժեղ հոտ եմ զգում։ Ոգևորությունս նահանջում է, ու սկսում եմ գիտակցել, թե որտեղ եմ։ Արդեն մեկ ժամ է` հատուկ հագուստով ենք։ Նկատում եմ, որ լուսանկարչի հագինը ամբողջովին թաց է, ու նա չի կարողանում ծնկի գալ, որ իր ուզած կադրը ստանա։ Ակնոցը սեղմում է քիթս, բայց ոչինչ անել չեմ կարող, քանի որ դեմքին կպչել չի կարելի։
Վերակենդանացման բաժանմունք կամ անտանելի աղմուկի թագավորություն
Ծանր շնչառության և ռիթմիկ թխկոց է լսվում. արհեստական շնչառության սարքն է։ Բաժանմունքում յոթ մարդ կա, բոլորը` ծայրահեղ ծանր վիճակում։ Մտնում ենք առաջին հիվանդասենյակ։ Երիտասարդ տղամարդը ինչ–որ բան է փորձում ասել, բայց դժվարանում է։ Ինձ բժշկի հետ է շփոթել։ Պալատում չորսով են, ու միայն նրա գիտակցությունն է տեղը։ Մնացածը կարծես քնած են, բայց վստահ չեմ։ Այնքան անօգնական են ու կուչ եկած, որ մի պահ սարսափում ես։ Մտածում եմ` գուցե տղամարդիկ կաշկանդվեն իմ ներկայությունից, ու դուրս եմ գալիս հիվանդասենյակից։ Դռան արանքից տեսնում եմ` ինչպես է բժշկուհի Կարինե Բիլբուլյանը մոտենում նրանցից յուրաքանչյուրին, դիմում անուններով, բռնում ձեռքը կամ շոյում գլուխը։
«Նախկինում հարազատները մտնում էին ռեանիմացիա, հարազատի ձեռքը բռնում, գլուխը շոյում, իսկ հիմա մենք ենք դա անում։ Հասկանում եմ, որ վտանգավոր է, բայց անպայման անում ենք, որ մենակ չզգան իրենց», - ասում է նա։
Իսկ երբ իրեն է մենակ զգում, հիշում է ծնողներին, որոնց չի տեսել երեք ամիս, նրանց այգին ու ծաղիկներով պարուրված տաղավարում սրճախմությունները։ Ասում է` լռությանն է կարոտել, անգամ երաժշտություն չի կարողանում լսել, իսկ երբ այս ամենը վերջանա, մեկ շաբաթ քնելու է։
«Կեցցեն բժիշկները, լավ էլ գլուխ են հանում։ Կօգնեմ ինչով կարողանամ, հո օտա՞ր չենք», - ասում է նա ու շտապում այլ բաժանմունք։
Լուռ վերադարձ
Մեքենայում շատ լուռ է։ Հա՛մ սթրես ենք տարել, հա՛մ էլ անտանելի հոգնել։ Մտքումս կրկնում եմ բժիշկ Մահտեսյանի ազգանունը ու էլի փշաքաղվում, չեմ կարողանում ազատվել այդ սիմվոլիզմի զգացումից։ Հետո հիշում եմ Մուսեյանի հայրանունը` Արժանիկ, երևի արժանի բառի հետ կապ ունի, կարծում եմ` արժանի է լավ բաների։ Հիշում եմ բուժաշխատողների հոգնած, բայց ժպտերես աչքերը, հիվանդների անօգնական ձեռքերը (միշտ նայում եմ մարդկանց ձեռքերին)։ Կրկին վերլուծում եմ տեսածս ու լսածս։ Դեմքիս վրայով քամի է անցնում, վայելքից փակում եմ աչքերս ու գիտակցում, որ վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում առաջին անգամ առանց դիմակի եմ դրսում։ Դնում եմ դիմակս ու հասկանում, որ այլևս երբեք ու ոչ մի կարգավիճակով չեմ ուզում վերադառնալ այնտեղ, որտեղ րոպեներ առաջ էի։
