Աստղիկ Սուքիասյան, Sputnik.
Եթե նույնիսկ եղել եք Արզնի թիվ 1 առողջարանում, ապա դժվար թե երբևէ տեսած լինեք կիսաքանդ մասնաշենքում ապրող այս ընտանիքին, որովհետև երբ հանգստացողներ են լինում, նրանց արգելվում է զբոսնել առողջարանի տարածքում։
Ընտանիքին այցելելն ու տեղում իրավիճակին ծանոթանալն այդքան էլ հեշտ գործ չէր, որովհետև առողջարանի տարածքը վերահսկում են անվտանգության աշխատակիցները։
Տեղում նրանցից մեկի բանակցելուց հետո մեզ հաջողվեց ներս մտնել, բայց աշխատակիցը զգուշացրեց` կարճ ժամանակ ունեք։
Վերանորոգված ու խնամված մասնաշենքերի կողքով անցնելուց հետո տեսարանը հանկարծ կտրուկ փոխվեց, երբ հասանք այն կիսաքանդ շինությանը, որտեղ 1994 թվականից ի վեր ապրում են 35-ամյա Սաիդան, նրա 61-ամյա մայրը, 30-ամյա քույրը և Սաիդայի 13-ամյա որդին՝ Կարենը։
Առաջին հայացքից թվում էր, թե շենքն ուր որ է կքանդվի։
Բառերով անհնար է նկարագրել այն տեսարանն ու գարշահոտությունը, որ մեր առաջ բացվեց, երբ շենք մտանք։
Պարզվեց` Սաիդայի հարևանությամբ տարիներ շարունակ հոգեկան հիվանդությամբ տառապող մի տղամարդ է ապրել, որը ո՛չ լողացել է, ո՛չ էլ սենյակը մաքրել, ավելին` կարիքները հաճախ հոգացել է հենց սենյակի հատակին։
«Շենքի սեփականատերերը տեղեկացավ, որ լրատվամիջոցի եմ դիմել, ու այդ տղամարդուն 2 օր առաջ ճաշարանից տարել են, բայց թե ուր են տարել ու ինչքան ժամանակով, չգիտեմ։ Ճիշտ է, փորձել ենք նրա սենյակ մտնել ու մաքրել, բայց, ինչպես տեսնում եք, գարշահոտությունը մնացել է»,-ձեռքերն անճարությունից շփելով` պատմեց Սաիդան ու վերհիշեց, թե քանի անգամ է իր ընտանիքի հետ այդ տղամարդու կողմից ֆիզիկական ու հոգեբանական բռնության ենթարկվել։ Մինչ Սաիդան հուզված պատմում էր, ես հայացքով 13-ամյա Կարենին էի փնտրում։
Մոր խոսքով` տղան իմացել է, որ տեսախցիկներով մարդիկ են գալու իրենց տուն ու հրաժարվել է սենյակից դուրս գալ։
Գործընկերս լսելով այդ մասին` պահեց տեսախցիկը և բարձր ձայնով ասաց, որ չի նկարելու։ Այդ պահին դռան արանքից հայտնվեց գեղեցկադեմ ու բարձրահասակ Կարենը, աջուձախ նայեց` կարծես համոզվելու համար, որ իրեն ոչ ոք չի նկարելու։ Անվստահ քայլերով մոտեցավ, գլուխը կախ բարևեց ու մնաց տեղում կանգնած։
Կարենը մեծանում է հասարակությունից ու իր հասակակիցներից կտրված։ Շատ ամաչկոտ է։ Մայրը վախենում է տղայի ապագայի համար. ընկերներ չունի, դպրոցում նրան ծաղրում են, չեն հասկանում։ Ասում է` երևի պատճառն այն է, որ մանկուց բակում չի խաղացել. կա՛մ մարդ չի եղել, կա՛մ չեն թույլատրել։ Կարենի համար մինչ օրս դպրոց գնալը խնդիր է, ճանապարհն ամայի է, մարդիկ չկան, փոխարենը գազազած շներն են շատ, որոնք երկու անգամ հարձակվել են Կարենի վրա, ու տղան մահից է փրկվել։
Գործընկերս երեխայի ձեռքից բռնեց ու նրան բակ տարավ (իհարկե առանց տեսախցիկի) մի քիչ զրուցելու ու երեխային այդ հոգեբանական վիճակից հանելու հույսով։
Սենյակում մնացինք ես, Սաիդան ու նրա մայրը՝ Էլմիրան։
Էլմիրան պատմեց, որ իր ավագ դստեր ՝ Սաիդայի հետ 1990 թվականին է Բաքվից գաղթել Հայաստան։ Սկզբում պետությունը նրանց կացարան է տվել Սևանի «Արևիկ» հանգստյան գոտում, որը 1994 թվականին վաճառվել է, իսկ այնտեղ կացարան ունեցող մի շարք փախստականների բերել են Արզնի գյուղի 1-ին առողջարան։
Կնոջ կյանքը հայրենիքում չի դասավորվել։ Հանդիպել է մեկին, սիրահարվել, նրանից աղջիկ ունեցել ու ճակատագրի բերումով կրկին մենակ մնացել։ Ցավում է, որ Սաիդայի անձնական կյանքն էլ չի դասավորվել։
20 տարեկանում Սաիդան հարս է գնացել Արամուս, բայց գրեթե մեկ տարի անց վերադարձել է մոր մոտ. ամուսինը խմել է ու պարբերաբար ծեծել։ Իսկ որդու ծնվելուց հետո, երբ մի օր բռունցքներով հարձակվել է 7 ամսական Կարենի վրա, Սաիդան այլևս չի հանդուրժել։
1994 թվականից այս շենքում միայն փախստական ընտանիքներ են բնակվել, իսկ այսօր շենքը դատարկ է, մնացել է միայն Սալարցորցյանների ընտանիքը, որոնք բնակարանային սերտիֆիկատ ստանալու հույսով 2003 թվականից առ այսօր պարբերաբար դիմում են Միգրացիոն ծառայությանը ու միշտ մերժվում։
Պատճառն այն է, որ Միգրացիոն ծառայությունն առողջարանում վերջին հաշվառումն անցկացվել է 2003 թվականին։ Այդ օրը մայրն ու աղջիկներն աշխատանքի են եղել, և նրանց չեն հաշվառել։ Դա է միակ պատճառը, որն ընտանիքն առ այսօր այստեղ է բնակվում։
«Մենք ունեինք հանգուցյալ հարևաններ, որոնք 2007 թվականին հրաժարվեցին սերտիֆիկատից` ասելով, որ գումարը քիչ է։ Բայց կարող էին, չէ՞, թեկուզ այդ քիչ գումարը մեզ տալ»,- սրտնեղեց Էլմիրան։
Սաիդան այժմ երեք հերթափոխով աշխատում է գործարանում որպես որակավորող, որ կարողանա ընտանիքը պահել։ Ժամանակին պետությունից 26,000 դրամ նպաստ է ստացել, բայց հրաժարվել է դրանից ու նախընտրել գրանցված աշխատող լինել։
Միգրացիոն ծառայության լրատվական բաժնից մեզ հայտնեցին, որ Սալարցորցյանների խնդրի մասին գիտեն, բայց ներկա պահին ոչինչ անել չեն կարող։
«Մեր իրավասությունը հետևյալն է՝ 2003 թվականին կատարված հաշվառման տվյալներով վերահաշվարկ իրականացնել (որովհետև շատերը մահացել են, շատերն էլ` արտագաղթել) և հաշվառվածներին բնակարանով ապահովել։ Բայց դնել և քննել`արդյոք արդար է կատարվել 2003 թվականի հաշվառումը և ինչ բացթողումներ են եղել, այդպիսի իրավասություն մենք չունենք։ Ցավոք սրտի, այդ ընտանիքը դուրս է մնացել ծրագրից։ Չենք կարող ասել` նման ծրագրի լրացուցիչ փուլ կլինի, թե ոչ։ Առնվազն առաջիկա մի քանի տարիներին այդ խնդիրը չի լուծվի։ Կատարվածը կարելի է բնորոշել նախկինում արված վատ աշխատանքի հետևանք, բայց այս պահին ոչինչ անել չենք կարող»,- հայտնեցին լրատվական բաժնից։
Միգրացիոն ծառայության պատասխանը ստանալուց հետո ակամայից հիշեցի տիկին Էլմիրայի խոսքերը․ «Մի՞թե բոլորին տեսնում են, մեզ՝ չէ։ Մինչև մեզ բնակարան հասնի, երևի ես դա էլ չեմ տեսնի»։
Փորձել եք ճաշ եփել զուգարանակոնքի վրա. ինչպես են Երևանում ապրում Ադրբեջանից բռնագաղթածները
