Հայաստանի և Եթովպիայի լեռների միջև հեռավորությունը 3466 կմ է՝ ուղիղ գծով գնալու և Կարմիր ծովը կտրելու դեպքում։ Իհարկե, խելագար միտք է, բայց այդ երկրում հայկական հետք ունեցող բազմազան պատմությունները հետաքրքրություն են առաջ բերում և դրդում են ճամփորդել, ճիշտ է՝ հիմա միայն համացանցի սահմաններում։ Ի դեպ, երկու երկրների ժողովուրդների միջև անհավատալի նմանություններ կգտնեք, կան նաև մի շարք առասպելներ, որոնց մասին էլ այսօր կպատմենք։
Պետական տոները
Հայաստանում մայիսի 28-ին պետական տոն են նշում։ Դարեր շարունակ առանց պետականության մնացած հայ ժողովուրդը 102 տարի առաջ այս օրը հռչակեց Հայաստանի առաջին հանրապետությունը։ Համայն աշխարհի հայերը հիշում են Սարդարապատի, Բաշ-Ապարանի, Ղարաքիլիսայի ճակատամարտերի հերոսներին։ Այդ մարտերը կենաց ու մահու կռիվ էին։
Իսկ Եթովպիայում մայիսի 28-ը համարվում է 1991 թվականի քաղաքացիական պատերազմի ավարտի օր և դեմոկրատական հանրապետության հաստատումը նշանավորող Ազգային տոն։
Երկու երկրների փոխհարաբերությունները
Եթովպիայի հայերի մասին հիշատակումներ կարելի է գտնել Մովսես Խորենացու աշխատություններում։ «Հայոց պատմության» մեջ նրա գրում է, որ դեռևս մ․թ․ա․ 12-րդ դարում Եթովպիայում առնվազն մեկ հայ էր ապրում՝ Զարմայր Նահապետը, որը Տրոյական պատերազմում եթովպական զորքերի հրամանատարն էր։ Այդ ժամանակներից էլ երկու երկրների միջև սերտ համագործակցություն է սկսվել, հատկապես առևտրի ոլորտում։ Ասում են նույնիսկ, որ հենց հայերն են առաջին անգամ արտահանել եթովպական սուրճը և տարածել Եվրոպայում։
Կրոնն ու եկեղեցական կապերը
Ավանդաբար երկու երկրների եկեղեցիները սերտորեն փոխկապակցված են, քանի որ երկուսն էլ հին արևելյան եկեղեցիների թվին են պատկանում և երկուսն էլ ստիպված են եղել պայքարել օսմանյան նվաճողների դեմ։ 15-րդ դարում հայոց սրբի՝ Գրիգոր Լուսավորչի և նահատակներ սուրբ Հռիփսիմեի և սուրբ Գայանեի վարքագրությունները թարգմանվել են հին եթովպական գեեզ լեզվով։ Եթովպական եկեղեցին տարին երեք անգամ նշում է Սուրբ Գրիգորի տոնը, մեկ անգամ էլ՝ Հռիփսիմեի և Գայանեի տոնը։
Էջմիածնում 14-15-րդ դարերի եթովպական ձեռագրերի հատվածներ են պահվում։ Հայաստանում ժամանակին հաճախ կարելի էր հանդիպել եթովպացի հոգևորականների։ 1867թ․-ին Եթովպիայում բացվեց հայկական կրոնական առաքելությունը։ Այդ ժամանակից ի վեր եկեղեցական կապերն ավելի աշխուժացան։ 1935 թ․-ին Ադիս Աբեբայի հայկական ժամատան տեղում հիմնադրվեց Սուրբ Գևորգ եկեղեցին։
Կոմիտասը և եթովպական երաժշտությունը
Տարբեր աղբյուրներ վկայում են, որ հայերը Եթովպիայում խոշոր առևտրականներ, զորահրամանատարներ, քաղաքական գործիչներ, դիվանագետներ, անգամ արտաքին գործերի, ֆինանսների և առևտրի նախարարներ են եղել։
Բայց առանձնահատուկ է հայերի ներդրումն այդ երկրի երաժշտական ժառանգության մեջ։ 20-րդ դարասկզբին Կոմիտասի աշակերտ Գևորգ Նալբանդյանն ապագա կայսեր՝ ռաս (իշխան) Թեֆերի Մաքոննենի հանձնարարությամբ գրում է երկրի օրհներգը, որը գործող հիմնն էր մինչև այնտեղ միապետական կարգի տապալումը։
Նալբանդյանի հիմնած «Արբա Լիջոչ» («Քառասուն մանկունք») նվագախումբը Եթովպիայի փոփ-երաժշտության ստեղծագործությունների գրեթե կեսի հիմքն է դրել և աֆրիկյան երաժշտությանը կոմիտասյան տարրեր է միահյուսել։ Իսկ նրա եղբորորդին՝ Ներսես Նալբանդյանը, Ադիս Աբեբայում մանկավարժական գործունեություն էր ծավալում։ Արդյունքում ամենատարբեր՝ ֆոլկից մինչև էթնո-ջազ ժանրերում ստեղծագործող երաժիշտների մի ողջ սերունդ է դաստիարակվել մարդկանց կողմից, որոնք հայկական երաժշտության տեսություն էին սովորել անձամբ Կոմիտասի մոտ։
Ազգային այբուբենները
Հայկական և եթովպական այբուբենների նմանության մասին տեղեկություններ կարելի է գտնել տարբեր աղբյուրներում։ Տեսքից դատելով` 8 տառի արտաքին համընկնում կարելի է հայտնաբերել՝ մի քանի տասնյակից։
Մասնագետները պնդում են, որ եթովպական նշանները նման են հայկական տառերին։ Սակայն այնտեղ ամեն նշանը մի վանկ է, մինչդեռ հայերենում յուրաքանչյուր տառը հստակ հնչյունի գրավոր նիշն է։ Ստացվում է, որ նմանություն որպես այդպիսին չկա։
Ինչպես Գևորգ Նալբանդյանը Եթովպիայի առաջին օրհներգը ստեղծեց ու կապիտան դարձավ
Բայց դա երկու երկրներին չի խանգարում շարունակել զարգացնել հարաբերությունները։ Ավելին՝ Հայաստանի իշխանությունները մտադիր են Եթովպիայում դիվանագիտական ներկայացուցչություն բացել, ինչի շնորհիվ բազմադարյա հարաբերությունները նոր շունչ կստանան։
