Ուղիղ 172 տարի առաջ՝ 1848 թվականի փետրվարին, Լոնդոնում առաջին անգամ հրատարակվեց այն գիրքը, որն ուղեցույց է ծառայել բոլոր նրանց համար, ովքեր փորձել են կոմունիզմ կառուցել։ Այո՛, դա Կարլ Մարքսի և Ֆրիդրիխ Էնգելսի «Կոմունիստական կուսակցության մանիֆեստն» է։ Աշխարհի ամենահայտնի գրքերից է և ունի մի զարմանալի առանձնահատկություն՝ այդ գրքի բովանդակության մասին մարդիկ լավագույն դեպքում շատ աղոտ պատկերացում ունեն, բայց առաջին և վերջին տողերը բոլորը լավ հիշում են։ Գոնե իմ սերնդակիցները հաստատ կասեն, որ մանիֆեստն սկսվում է գրեթե սարսափ վեպերի նման՝ «Մի ուրվական է շրջում Եվրոպայում, կոմունիզմի ուրվականը», իսկ ավարտվում է հանրահայտ կոչով՝ «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք»։
Ի դեպ, 1991 թվականի օգոստոսին՝ Մոսկովյան «պուտչից» հետո, ինչ-որ մեկը Կարլ Մարքսի արձանի պատվանդանին կավիճով գրել էր՝ «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, ներեցեք»։ Իրոք, կոմունիզմն այդպես էլ չտեսանք, թեև շատ լավ հիշում եմ՝ 60-ականների առաջին կեսին Սովետի այն ժամանակվա առաջնորդ Նիկիտա Սերգեևիչ Խրուշչովը խոստանում էր՝ այս սերունդն ապրելու է կոմունիզմի օրոք։ Այնինչ այդ դաժան գիտափորձի հասցրած վնասն ահավոր էր։
Դա պարզապես աղետ էր՝ միլիոնավոր անմեղ մարդիկ բռնադատվեցին ու սպանվեցին։
Համաձայնեք` կարելի է հասկանալ Ռուսաստանի նախկին վարչապետ Վիկտոր Չերնոմիրդինին, որն ասում էր՝ «Այդ ուրվականը եվրոպաներում շրջում է, իսկ մեզ մոտ, չգիտես ինչու, կանգ է առնում… Պետք չեն մեզ այդ շրջմոլիկները»։
Մինչդեռ շատերը Եվրոպայում, մանավանդ մտավորականության ներկայացուցիչները, որոնք միշտ էլ ձախակողմյան գաղափարախոսության կողմնակիցներ են եղել, համակրանքով էին վերաբերվում Խորհրդային միությանը նույնիսկ ռեպրեսիաների ժամանակ։ Օրինակ, Բեռնարդ Շոուն Մոսկվա այցելելուց հետո Լոնդոնում ասուլիս էր հրավիրել և այնպես էր նկարագրում «Սովետի» առավելությունները, որ լրագրողներից մեկը չդիմացավ ու ասաց. «Եթե այդքան դրախտային երկիր է, բա ինչո՞ւ չեք տեղափոխվում այնտեղ՝ մշտական բնակության. չե՞ք ուզում դրախտում ապրել»։ Շոուն էլ իրեն հատուկ հումորով տակից դուրս էր եկել, ասելով. «Դե, ես այնքան մեղքեր եմ գործել, որ իմ տեղը Բրիտանիայի նման դժոխքն է»։
Ներեցեք, սխալվել ենք՝ դուք ամենագեղեցիկը չեք
Իհարկե, կարելի է պնդել, որ այն մեծ երկրում, որտեղ մենք ապրում էինք՝ Խորհրդային տերությունում, կոմունիզմն ուղղակի սխալ էին կառուցում, դրա համար էլ ոչինչ չստացվեց։ Բայց ախր ոչ մի տեղ չի ստացվել։ Չինաստա՞ն։ Կներեք՝ միայն անունն է կոմունիստական, միլիարդատերերն Ամերիկայից շատ են։ Այսօր էլ մի հետաքրքիր բան կարդացի. պարզվում է՝ կապիտալիզմ բառը Չինաստանում ավելի մեծ ժողովրդականություն է վայելում, քան Միացյալ նահանգներում։
Ի դեպ, էսպիսի ոչ կոնվենցիոնալ կարծիք էլ կա՝ իսկական կոմունիզմը հիմա Ամերիկայում է։ Իրոք, ի՞նչ էր ասում Մարքսը: էնգելսի մասին չեմ խոսում, որովհետև հանրահայտ փաստ է՝ «Կոմունիստական կուսակցության մանիֆեստը» իրականում ծայրից ծայր գրել է Կարլ Մարքսը. Էնգելսն ընդամենը խմբագրական ուղղումներ է մտցրել ու չէր էլ ուզում, որ իր անունը նշվի, բայց Մարքսը պնդել է։ Ինչևէ՝ այդ մանիֆեստում ասված է, որ կոմունիզմի ժամանակ փողը վերանալու է և գործելու է այն սկզբունքը, որը դպրոցում էինք անցնում՝ «Յուրաքանչյուրից՝ ըստ կարողությունների, յուրաքանչյուրին՝ ըստ պահանջմունքի»։
Ճնճղուկ մի՛ սպանեք. թե ինչ եղավ հետո, երբ ընկեր Մաոյին համոզեցին, որ նա հանճարեղ է
Հիմա վերցրեք ամերիկացի ծրագրավորողի առօրյան. փող, որպես այդպիսին, գրեթե չունի՝ գրպանում հազիվ մի տասը դոլար լինի, ամեն ինչի համար քարտով է վճարում ու այնքան է ստանում, որ փողի մասին ընդհանրապես չի մտածում, իսկ եթե պահանջմունք ունի, օրինակ, լավ ավտոմեքենա կամ նույնիսկ տուն գնելու՝ շատ հանգիստ բանկից վարկ է վերցնում ու բավարարում է իր այդ պահանջմունքը։ Կատարյալ Imagine։ Ինչու Imagine։ Որովհետև Ջոն Լենոնը իր այդ հանրահայտ երգը՝ Imagine, մի անգամ անվանել է «գործնական կոմունիստական մանիֆեստ»։ Իրոք, միանգամայն ճիշտ է նկատել ամերիկացի մեկնաբաններից մեկը՝ եթե լսեք Ջոն Լենոնի երգի բառերը, կհամոզվեք, որ Մարքսի պատկերացրած կոմունիզմի և Լենոնի պատկերացրած երևակայական հասարակության միջև գրեթե տարբերություն չկա։ Իսկապես` Լենոնը երգում է՝ Imagine no possessions…, իսկ դա հենց այն է, ինչ ասում էր Մարքսը՝ մասնավոր սեփականությունը պետք է վերացվի։
Ռեյ Կուրցվեյլի կանխատեսումները՝ ազգային պետության վերացում, հավերժ կյանք, նոր մարդ
