ԵՐԵՎԱՆ, 23 օգոստոսի — Sputnik, Արամ Գարեգինյան. Հայաստանի օլիգարխներին պատկանող ձեռնարկությունները գնալով ավելի շատ հարկեր են վճարում։ Դա երևում է 2019 թվականի առաջին եռամսյակի` Հայաստանի 1000 խոշոր հարկատուների վիճակագրությունից։ Այդ թվերին ծանոթանալուց հետո, կասկածներ չեն մնում` օլիգարխները սկսել են սիրել մեզ։
Թե ինչպես Հայաստանում մեծահարուստները սկսեցին հարկեր վճարել իշխանափոխությունից հետո, կարելի է հետևել երկու ամենախոշոր օլիգարխների` Սամվել Ալեքսանյանի և Գագիկ Ծառուկյանի օրինակով։
2018 թվականի առաջին կիսամյակում (2019 թվականի հունվարից–հունիս տվյալները մենք կհամեմատենք անցած տարվա նույն ժամանակահատվածի հետ - խմբ.) Ալեքսանյանին պատկանող խոշորագույն ձեռնարկությունները բյուջե են վճարել 10 մլրդ դրամից մի փոքր պակաս, իսկ 2019-ին` ավելի քան 13 մլրդ դրամ։
Գագիկ Ծառուկյանին պատկանող «Մուլտի լեոն» և «Մուլտի գազ» գազալցակայանների ցանցերն անցած տարի վճարել են 440 մլն դրամից մի փոքր ավելի, իսկ այս տարի` ավելի քան 1.2 մլրդ դրամ։
Եթե խոսենք առանձին ձեռնարկությունների մասին, ապա նախկինում Ալեքսանյանի առևտրային և արդյունաբերական բիզնեսը միացվել էր «Ալեքս հոլդինգին»։ Սրա մեջ մտնում էին ապրանքների մեծածախ ներմուծումը (կարագ, շաքարավազ, ալյուր, մսամթերք, ոգելից խմիչքներ և այլն), Հայաստանի խոշորագույն «Երևան սիթի» սուպերմարկետների ցանցը, խոշոր Բաղրամյանի ալրաղաց գործարանը։ Միասին դրանք բյուջե են վճարել 7.7 մլրդ դրամ։
Այս տարի Ալեքսանյանն իր հոլդինգը բաժանել է չորս առանձին ձեռնարկությունների։ Սակայն ընդհանուր նրանք վճարել են 20%–ով ավելի հարկ։ Հարկային վճարումների աճ է գրանցվել նաև Ալեքսանյանի այն ընկերություններում, որոնք չէին մտնում «Ալեքս հոլդինգի» մեջ։ Այսպես, օրինակ. «Ալեքս տեքստիլ» գործարանը կրկնակի ավելի է վճարել, իսկ «Նատալի ֆարմ» դեղատների ցանցը` եռակի անգամ ավելի։
Հայաստանի բյուջեն ու ընդերքը. որքան են վճարել հանքարդյունաբերողները պետությանը
Ավելացնենք, որ «բարիացել» են ոչ միայն «Երևան սիթի» սուպերմարկետները։ Մյուս երկու ցանցերը` SAS–ն ու «Նոր Զովքը», գրեթե կրկնակի ավել հարկ են վճարել։ SAS–ի հարկերն աճել են` 1,1–ից դառնալով 2 մլրդ դրամ (այս ցանցը պատկանում է ՀՀԿ նախկին պատգամավոր Արտակ Սարգսյանին), իսկ «Նոր Զովքի» հարկերն աճել են 340–ից մինչև մոտ 660 մլն դրամ։ Եվ նույնիսկ Գագիկ Ծառուկյանի համեմատաբար փոքր գարեջրի գործարանը` «Կոտայքը», 45%–ով ավելի հարկ է վճարել։
Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ այսօր մենք ավելի շատ գուլպա ենք մաշում, ավելի շատ գարեջուր խմում, այնուհետև նստում ավտոմեքենան և շրջում Երևանով` վառելիք ծախսելով։ Ամենայն հավանականությամբ` ոչ։
Նույն 2019 թվականի առաջին կիսամյակի ազգային վիճակագրական կոմիտեի տվյալները վկայում են` Հայաստանի մանրածախ առևտուրն (այդ թվում` խանութները, գազալցակայաններն ու դեղատները) իսկապես աճել է։ Սակայն 8,9%–ով, այսինքն` ոչ կրկնակի։
Ի՞նչ է դա նշանակում։ Թույլ կտանք մեզ ենթադրություններ անել, որ երթևեկում և խմում ենք մոտավորապես նույնքան, որքան անցած տարի, պարզապես այդ և մյուս ձեռնարկությունները, ըստ ամենայնի, սկսել են ավելի զգուշավոր գտնվել`հարկեր վճարելու հարցում։
Եվս մեկ կետ` ֆինանսական խիստ վերահսկողության տակ գտնվող միջազգային ձեռնարկությունները գրեթե նույնքան հարկ են վճարում, որքան նախկինում. հեղափոխությունը նրանց վրա գրեթե չի ազդել։ Մասնավորապես «Կոկա–Կոլա» տեղի գործարանը գործնականում ընդամենը 7,6%–ով ավելի հարկ է վճարել (եթե հանենք գնաճի 2%, կմնա մոտ 5%)։ Գործարանի սեփականատերը հունական կապիտալով (Coca Cola HBC–ը, որը ֆրանչայզինգով է աշխատում) ընկերություն է, որի բաժնետոմսերը ներկայացված են Լոնդոնի ֆոնդային բորսայում։ Խոշոր համաշխարհային բորսաները հարկային մախինացիաներ չեն սիրում։
Խոշոր հարկատուները 64 միլիարդով ավել գումար են բյուջե վճարել. Փաշինյանը գրառում է արել
Նույնը կարելի է ասել արաբական Majid al-Futtaim ընկերության մասին, որը նույնպես ֆրանշիզով է ղեկավարում Carrefour ֆրանսիական սուպերմարկետները։ Ընկերության շրջանառությունն այնքան էլ մեծ չէ. 2018 թվականին այն մոտ 120 մլն դրամ է վճարել որպես հարկ, իսկ 2019–ին` շուրջ 180 մլն դրամ. այսինքն` 1.5 անգամ ավելի։ Սա զգալի ավելացում է, եթե չհիշենք, որ անցած աշնանը ընկերությունը բացեց իր երկրորդ սուպերմարկետը։ Բայց վերը հիշատակված սուպերմարկետների և դեղատների թիվը կրկնակի չի ավելացել։
Այսինքն` արտասահմանյան ընկերությունների համար վերջին տարում քիչ բան է փոխվել։ Իսկ այ տեղական առևտրային բիզնեսը փոփոխություններ է կրել։ Եթե խոսենք «թավշյա հեղափոխության» կարգախոսներով, այժմ նրանք «սիրում են բոլորին, հպարտանում են բոլորով»։
