ԵՐԵՎԱՆ, 18 հուլիսի — Sputnik.Մանվել Մարգարյան. Հայաստանում ֆուտբոլասերները դեռ մի քանի օր շարունակ կվայելեն երիտասարդ ֆուտբոլիստների ու նրանց հավաքականների խաղը, ու մինչ նրանք զբաղված են սիրելի զբաղմունքով, Sputnik Արմենիան մեկտեղել է հայտնի վեց հայ ֆուտբոլիստներին, որոնք մասնակցել են աշխարհի առաջնությունների եզրափակիչ փուլերին:
Նիկիտա Սիմոնյան
ԽՍՀՄ ընտրանու կազմում հանդես է եկել 1958թ. շվեդական ստուգատեսում՝ մասնակցելով Անգլիայի, Ավստրիայի, Բրազիլիայի և Շվեդիայի հավաքականների հետ խաղերին: Նիկիտա Սիմոնյանն առաջին հայ ֆուտբոլիստն է, որ մասնակցեց աշխարհի առաջնության եզրափակիչ փուլին: Նա Խորհրդային Միության ընտրանու առանցքային խաղացողներից մեկն էր, հավաքականի անզուգական ավագն ու ոգին, և պատահական չէ, որ դարձավ «Կարմրասպիտակների» առաջին գոլի հեղինակը միջազգային ամենամեծ ու պատկառելի ստուգատեսում:
Դա տեղի ունեցավ անգլիացիների հետ հանդիպման 13-րդ րոպեին: Սիմոնյանը ֆուտբոլում հասավ մեծ նվաճումների և՛ որպես խաղացող, և՛ որպես մարզիչ: Մոսկվայի «Սպարտակի» կազմում դարձավ Խորհրդային Միության քառակի չեմպիոն և կրկնակի գավաթակիր: Նա երեք անգամ ճանաչվել է ԽՍՀՄ առաջնության ռմբարկու: Անցկացրած 285 խաղերում խփել է 145 գոլ: Երկու անգամ հռչակվել է երկրի լավագույն հարձակվող, ևս ութ անգամ ընդգրկվել լավագույն ֆուտբոլիստների ցուցակում: Ազգային հավաքականի կազմում անցկացրել է 20 հանդիպում՝ խփելով 10 գոլ: 1956 թվականին դարձել է օլիմպիական խաղերի ոսկե մեդալակիր:
Պատանի ֆուտբոլիստների ամենաաստղային հնգյակը. ովքե՞ր են այս օրերին Հայաստանում
Սիմոնյանն արժանացել է ՄՕԿ-ի և ՖԻՖԱ-ի Պատվո շքանշանների: Մոսկվայի «Սպարտակը» նրա գլխավորությամբ երկու անգամ հաղթել է Խորհրդային Միության առաջնությունում, երեք անգամ նվաճել է բյուրեղապակյա գավաթը: Իսկ Երևանի «Արարատը»՝ Սիմոնյանի ղեկավարությամբ 1973 թվականին դարձավ ԽՍՀՄ չեմպիոն և գավաթակիր: Մեր հայրենակիցը հետագա տարիներին ֆուտբոլային կառույցներում զբաղեցրել է կարևոր պաշտոններ և արգասաբեր աշխատանքի համար արժանացել բազմաթիվ պարգևների:
Էդուարդ Մարգարով
ԽՍՀՄ ընտրանու կազմում հանդես է եկել 1966թ. անգլիական ստուգատեսում՝ մասնակցելով Չիլիի հավաքականի հետ խաղին: Էդուարդ Մարգարովը երկրորդ հայազգի ֆուտբոլիստն էր, ով Նիկիտա Սիմոնյանից հետո մասնակցեց աշխարհի առաջնության եզրափակիչ փուլին: Երկու մեծանուն անհատների ճանապարհները խաչվելու էին 1973 թվականին, երբ Երևանի «Արարատը», որի կազմում փայլում էր Մարգարովը, Սիմոնյանի գլխավորությամբ նվաճեց Խորհրդային Միության գավաթը և չեմպիոնական կոչումը: Մարգարովը 1975 թվականին ևս մեկ անգամ դարձել է ԽՍՀՄ գավաթակիր, 1971 թվականին՝ երկրի առաջնության արծաթե մեդալակիր, 1966-ին՝ բրոնզե մեդալակիր:
«Արարատ-Արմենիան» ձախողվեց Շվեդիայում և դուրս մնաց Չեմպիոնների լիգայից
Մարգարովը ԽՍՀՄ և միջազգային առաջնություններում խփել է 159 գոլ, 1962 թվականին ճանաչվել է միանձնյա ռմբարկու: Այդ ցուցանիշով աչքի է ընկել նաև Եվրոպայի չեմպիոնների գավաթի խաղարկությունում (1975թ.): Երեք անգամ ընդգրկվել է ԽՍՀՄ լավագույն ֆուտբոլիստների ցուցակում: Մարգարովը հետագա տարիներին զբաղվել է մարզչական աշխատանքով:
Նրա գլխավորած «Արարատը» 1976 թվականի գարնանը դարձել է ԽՍՀՄ առաջնության արծաթե մեդալակիր, իսկ երիտասարդական հավաքականը հաղթել է 1990 թվականի Եվրոպայի առաջնությունում: Մեկ տարի անց նրա սաները դարձել են աշխարհի առաջնության բրոնզե մեդալակիր: Մարգարովը 1992-94թթ. մարզել է նաև Հայաստանի ազգային հավաքականը:
Անդրանիկ Էսկանդարյան
Իրանի ընտրանու կազմում հանդես է եկել 1978թ. արգենտինական ստուգատեսում՝ մասնակցելով Հոլանդիայի և Շոտլանդիայի հավաքականների հետ խաղերին: Անդրանիկ Էսկանդարյանն առաջին սփյուռքահայ ֆուտբոլիստն էր, ով մասնակցեց աշխարհի առաջնության եզրափակիչ փուլին: Սփյուռքահայ ֆուտբոլիստներից նա թերևս ամենահայտնին է, մեկն այն հմուտ վարպետներից, որի հայտնվելը խաղադաշտում միշտ առաջացնում էր տոնական մթնոլորտ: Սկզբում հինգ մրցաշրջան խաղաց Թեհրանի «Արարատ» ակումբում: 21 տարեկան էր, երբ պայմանագիր ստորագրեց Իրանի պրոֆեսիոնալ ակումբի՝ «Թաջի» հետ:
Իսպանիայի և Պորտուգալիայի մինչև 19 տարեկանների հավաքականները հաղթողին չկարողացան որոշել
Առաջին հաջողությունը եկավ 1975 թվականին, երբ դարձավ Իրանի չեմպիոն, իսկ երկու տարի անց նվաճեց երկրի գավաթը: Էսկանդարյանը 1976 թվականին Իրանի ազգային ընտրանու կազմում դարձավ Ասիայի չեմպիոն, մասնակցեց Մոնրեալի Օլիմպիադային: Սակայն Անդրանիկ Էսկանդարյանն առավել մեծ ճանաչման հասավ 1978 թվականին, երբ Արգենտինայում մասնակցեց աշխարհի հերթական առաջնության եզրափակիչ փուլին:
Հետագա տարիներին դարձավ հանրահայտ ու լեգենդար 18 ֆուտբոլիստներից մեկը, ովքեր հանդես են եկել Նյու Յորքի «Կոսմոս» ակումբում, որի կազմում հինգ անգամ անընդմեջ դարձավ Հյուսիսային Ամերիկայի առաջնության չեմպիոն ու եռակի գավաթակիր: Էսկանդարյանը կրկին կյանքի կոչեց փայլուն կարիերայի հիշողություն դարձած ակնթարթները, երբ «Կոսմոսի» կազմում մասնակցեց գրավիչ մի հանդիպման՝ ընդդեմ Բրազիլիայի «բոլոր աստղերի» խորհրդանշական ընտրանու: Հիշարժան մրցավեճը կայացավ 1991թ.՝ Նյու Ջերսիում: Փորձառու Էսկանդարյանը մեծապես օգնեց «Կոսմոսին»՝ գլխավորելով թիմի պաշտպանությունն ու չեզոքացնելով հմուտ բրազիլացիների սուր գրոհները: Անվանի ֆուտբոլիստը 1984-ին տեղափոխվեց ԱՄՆ և հետագայում զբաղվեց մարզական ապրանքների արտադրությամբ ու վաճառքով:
Խորեն Հովհաննիսյան
ԽՍՀՄ ընտրանու կազմում հանդես է եկել 1982թ.՝ իսպանական ստուգատեսում՝ մասնակցելով Նոր Զելանդիայի, Բելգիայի ու Լեհաստանի հավաքականների հետ խաղերին: Խորեն Հովհաննիսյանը 1975 թվականին դարձել է Խորհրդային Միության գավաթակիր, 1976 թվականի առաջնության գարնանային շրջափուլի արծաթե մեդալակիր: ԽՍՀՄ-ի առաջնություններում և միջազգային մրցաշարերում հեղինակել է 135 գոլ: Երիտասարդական հավաքականի կազմում 1976 թվականին նվաճել է Եվրոպայի չեմպիոնի կոչումը, 1980 թվականին դարձել մոսկովյան Օլիմպիադայի բրոնզե մեդալակիր: Երկու անգամ ճանաչվել է Խորհրդային Միության լավագույն կիսապաշտպան, ևս երկու անգամ ընդգրկվել լավագույն ֆուտբոլիստների ցուցակում:
Ֆրանսիան գլխավորեց Բ խումբը. Եվրոպայի մինչև 19 տարեկանների առաջնությունը թեժանում է
Հովհաննիսյանի կյանքում եղել են բազմաթիվ հիշարժան մրցախաղեր, բայց մենք առանձնացնենք դրանցից երկուսը: Առաջին հիշարժան հանդիպումը կայացավ 1980 թվականի դեկտեմբերի 4-ին Մար դել Պլատայում, որտեղ մրցեցին աշխարհի գործող չեմպիոն Արգենտինայի ընտրանին և Խորհրդային Միության հավաքականը: Հռչակավոր Մարադոնան 19-րդ րոպեին բացեց խաղի հաշիվը, իսկ երկու րոպե անց Հովհաննիսյանը վերականգնեց հավասարակշռությունը (1:1): Մյուս հիշարժան խաղը կայացավ 1982թ. աշխարհի առաջնությունում, երբ բելգիացիների հետ հանդիպման 48-րդ րոպեին դարձավ միակ և հաղթական գոլի հեղինակը: Հետագա տարիներին զբաղվել է մարզչական աշխատանքով, 1996-97թթ. գլխավորել է Հայաստանի ազգային հավաքականը:
Ալեն Բոգոսյան
Ֆրանսիայի ընտրանու կազմում հանդես է եկել 1998թ.՝ ֆրանսիական ստուգատեսում՝ մասնակցելով Հարավաֆրիկյան հանրապետության, Սաուդյան Արաբիայի, Դանիայի, Պարագվայի, Բրազիլիայի հավաքականների հետ խաղերին: ՀՖՖ-ն 1990-ականներին Ալեն Բոգոսյանի հետ վարում էր ակտիվ բանակցություններ, որպեսզի ընդգրկեր Հայաստանի հավաքականի կազմում: Բոգոսյանը պատասխան նամակում գրեց, որ իր համար մեծ պատիվ կլիներ պապերի հայրենյաց հավաքականում հանդես գալը, սակայն հույս ուներ, որ Էմե Ժակեն իրեն, այնուամենայնիվ, կընդգրկեր ֆրանսիացիների աստղային ընտրանու հայտացուցակում: Էմե Ժակեն բնականաբար չէր կարող չնկատել շնորհաշատ կիսապաշտպանին, ով առանձնանում էր միջին օղակի բարձրակարգ ու ճկուն ֆուտբոլիստին բնորոշ հատկանիշներով:
Աշխարհի չեմպիոն դառնալուց հետո նա 1999 թվականին «Պարմայի» կազմում նվաճեց Իտալիայի, այնուհետև ՈՒԵՖԱ-ի գավաթը: Հանդես է եկել նաև «Նապոլի» ու «Սամպդորիա» ակումբներում: Ապենինյան մամուլը միշտ բարձր է գնահատել նրա խաղային նուրբ արվեստը, ով իր ֆուտբոլային կարիերան ավարտեց իսպանական «Էսպանիոլում»: Հետագայում զբաղվեց մարզչական աշխատանքով: 2014 թվականի աշխարհի առաջնության ժամանակ, ինչպես նաև 2016 թվականի եվրոպական ստուգատեսում Բոգոսյանը «Եռագույնների» գլխավոր մարզիչ և նախկին թիմակից Դիդիե Դեշամի օգնականն էր: Մեծանուն մարզիկը Հայաստանի պատվավոր քաղաքացի է: Ի դեպ, երբ Ֆրանսիայի ազգային հավաքականը նվաճեց աշխարհի չեմպիոնի կոչումը, նախագահ Ժակ Շիրակն առանձնահատուկ շնորհակալություն հայտնեց հայ ժողովրդին՝ նկատի ունենալով Բոգոսյանի անուրանալի ներդրումը մեծ նվաճման մեջ:
Հյուրընկալ Հայաստանը նորից զիջեց հյուրին Մ19 տարեկանների Եվրոպայի առաջնությունում
Անդրանիկ Թեյմուրյան
Իրանի ընտրանու կազմում հանդես է եկել 2006, 2014թթ. գերմանական և բրազիլական ստուգատեսներում՝ մասնակցելով Մեքսիկայի, Պորտուգալիայի, Անգոլայի, Արգենտինայի, Բոսնիա-Հերցեգովինայի ու Նիգերիայի հավաքականների հետ խաղերին:
Նա աշխարհի առաջնության եզրափակիչ փուլերում հանդես եկած վեցերորդ հայազգի ֆուտբոլիստն է: Առաջատար «Էսթեղլալ» ակումբի հենակետային կիսապաշտպանն Իրանի ընտրանու միակ քրիստոնյա խաղացողն էր: Նա արգասաբեր կարիերան սկսեց «Ազադեղանի» բարձրագույն լիգայում ընդգրկված «Օղաբ» ակումբում և շուտով հայտնվեց ֆուտբոլային գործակալների ուշադրության կենտրոնում: 2006 թվականին անգլիական «Բոլթոն» ակումբի հետ կնքեց երկամյա պայմանագիր: «Ռիբոք» մարզադաշտում անցկացրեց բազմաթիվ հրաշալի մրցելույթներ և կարճ ժամանակամիջոցում դարձավ տեղի երկրպագուների կուռքը:
Հինգ ֆուտբոլիստ, որոնք դեռ 19 տարեկանում «գնդակ նետեցին» աշխարհին
«Մառախլապատ ալբիոնի» շատ ակումբներ ցանկանում էին Թեյմուրյանին տեսնել իրենց կազմում, և մեր հայրենակիցը 2008 թվականին տեղափոխվեց «Ֆուլհեմ»: Թեյմուրյանն իրավամբ համարվում էր Իրանի ընտրանու առանցքային խաղացողներից մեկը: Նա ժամանակին հանդես եկավ այդ երկրի տարբեր տարիքային հավաքականներում: Մարզիչների աչքից չվրիպեց Թեյմուրյանի արդյունավետ խաղը և նրանք միշտ վստահում էին հենակետային փորձառու կիսապաշտպանին: Թեյմուրյանը «Մելիների» հետ 2005 թվականին դարձավ Համաիսլամական խաղերի բրոնզե մեդալակիր, իսկ 2010 թվականին՝ Արևմտյան Ասիայի ֆեդերացիաների առաջնության արծաթե մեդալակիր: Թեյմուրյանը վայելում էր թիմակիցների անսահման հարգանքն ու սերը, հետևաբար 2011 թվականին նրանց առաջնորդեց ավագի թևկապով:
