Այն, որ Լոս Անջելեսում և, մասնավորապես, Գլենդելում, քեզ զգում ես համարյա ինչպես տանը, բոլորին վաղուց է հայտնի: Բայց մի բան է ուրիշների պատմածը, բոլորովին այլ բան, երբ կյանքում ամեն ինչ այսքան բնական է ստացվում:
Սահմանն արտասահման չէ
Թռիչքի ամբողջ ընթացքում անգլերեն իմացող դստերս հարցնում էի, թե ինչպես է պետք ճիշտ պատասխանել, եթե ամերիկացի սահմանապահները սկսեն մանրամասն հարցուփորձ անել իմ ապրուստի ու աշխատանքի մասին: Ցավոք, կրկնուսույցի և ինքնուսույցի օգնությամբ այդ լեզվին տիրապետելու իմ բոլոր փորձերը անհաջողության էին մատնվել` ի տարբերություն, օրինակ, չեչեներենի և տաջիկերենի, որոնց, լեզվային միջավայրում երկար մնալու շնորհիվ և աստծու օգնությամբ, ես ժամանակին անգլերենից ավելի լավ էի տիրապետում: Բայց երկշաբաթյա արձակուրդս հերթական անգամ ինձ անդառնալիորեն համոզեց, որ արտերկրում ես կարող եմ մի կերպ դիմանալ առանց չեչեներենի, տաջիկերենի և նույնիսկ անգլերենի, բայց ահա առանց հայերենի՝ ոչ մի կերպ:
Մենք մոտենում էինք Լոս Անջելեսի միջազգային օդանավակայանի անձնագրային ստուգման կետին, և ես ուշադիր ուսումնասիրում էի ամերիկացի սահմանապահներին: Ակամայից վստահություն ներշնչող և համակրելի դեմք էի փնտրում: Հաճելի տղամարդու նկատեցի, որը տիպիկ հայի և վրացու էր նման: Ներքուստ անմիջապես ինչ-որ զգացողություն ունեցա՝ մերոնցից է: Հենց նրան էլ մոտեցանք: Տեսնելով մեր կարմիր անձնագրերը` նա անգլերեն ստանդարտ ողջույնից հետո ռուսերենի անցավ.
– Օ՜, Ռուսաստան: Բարի գալուստ, որտեղի՞ց եք ժամանել:
– Երևանից:
Բարձրացրեց հայացքը, իսկ ես նրա անվանաքարտի վրա հայկական «յան» վերջավորությամբ ազգանունը կարդալուց հետո վստահ անցա մեր կարճատև զրույցի ընթացքում արդեն երրորդ լեզվին: Հայերեն բացատրեցի, որ ծնունդով Հայաստանից եմ, սակայն աշխատանքի բերումով երկար ժամանակով Ռուսաստան եմ տեղափոխվել, իսկ մի քանի տարի առաջ, կրկին աշխատանքի բերումով` Երևան:
– Ինչո՞վ եք զբաղվում – հարցրեց նա կենցաղային հետաքրքրասիրության տիպիկ երևանյան առոգանությամբ:
– Լրագրող եմ, Երևանում խոշոր ռուսական տեղեկատվական գործակալություն եմ ներկայացնում:
Եվ այստեղ անհավանական մի բան տեղի ունեցավ, որը կոտրում է անծանոթ երկրում անձնագրային ստուգում անցնող ուղևորի գիտակցության բոլոր կարծրատիպերը: Սահմանապահը նշեց ինձ հարազատ մի մարդու անուն-ազգանունն ու հարցրեց` ճանաչո՞ւմ եմ նրան:
- Ինչպե՜ս չեմ ճանաչում: Ախր, հենց նա է ինձ մասնագիտության ուղեգիր տվել: Նա իմ լրագրողական կնքահայրն է,- հիացած պատասխանեցի ես:
-Նա իմ փեսան է: Քրոջս ամուսինը, – անկեղծորեն շարունակեց սահմանապահը:
Մենք հասցրինք ևս մի քանի նորություն փոխանակել ընդհանուր ծանոթների կյանքից և միմյանց ամենայն բարին մաղթեցինք: Չեմ զարմանա, եթե մի օր նրան հանդիպեմ նաև Երևանում:
Լեզուն Գլենդել էլ կհասցնի
Եթե ասում են, որ լեզուն Կիև էլ կհասցնի, ապա Լոս Անջելեսի օդանավակայանից կհասցնի ուր ասես: Տաքսիստներն այստեղ գերազանցապես մեր մարդիկ են: Իսկ եթե նույնիսկ մերը չեն, հայերեն կկարողանան բացատրվել:
Անհատ տաքսիստները կազատվեն հարկերից. Նիկոլ Փաշինյան
Հայերն այստեղ ամենուր են: Նույնիսկ գերեզմանատանը: Գլենդելում գերեզմանատունը շատրվաններով այգին է: Հանգուցյալի մասին տեղեկություններ հայտնող ցուցանակները խրված են խնամված սիզամարգերի մեջ: Մեկի մոտ սևազգեստ կին է կանգնած: Ցավակցում ենք: Ի պատասխան նա իսկական հայկական սերիալ է պատմում այն մասին, թե ինչպես հարսը թունավորեց որդուն:
-Չկարողացան ընդհանուր լեզու գտնել, – փիլիսոփայորեն եզրափակում է նա:
Հայերենն այստեղ հնչում է ռադիոյի և հեռուստատեսության եթերում: Տեղի հեռուստաալիքներից մեկի (որի ղեկավարները մանկության ընկերներս են) խմբագրության ճանապարհին նրանց որդին հեռախոսով քյաբաբ ու խորոված է պատվիրում: Բարձրախոսով լսում եմ, որ նրան արցախյան բարբառով են պատասխանում: Պարզվում է, որ արցախցի այդ ընտանիքը միսը շատ համեղ է պատրաստում, բայց թանկ:
Ինչպես ավստրիացի դասախոսը 2 շաբաթ ապրեց Բանգլադեշում, մնաց Հայաստանում ու սովորեց հայերեն
-Սկզբում ես նրանց լեզուն ընդհանրապես չէի հասկանում, թեև հայերեն է: Այստեղ եմ ծնվել, հայերի մեջ: Արցախում երբեք չեմ եղել, բայց հիմա եթե հայտնվեմ այնտեղ, կկարողանամ բացատրվել, – ժպտում է մեր ուղեկցորդը:
Եվ սրանք դեռ բոլոր տպավորությունները չէին: Արցախյան բարբառն Արցախից հեռու սովորելը դժվար չէ, եթե զրուցակից կա:
Անակնկալ էր մեքսիկացի անվտանգության աշխատակցի շուրթերից մաքուր արևմտահայերենով «բարի գիշեր» մաղթելը՝ Ուոլթ Դիսնեյի անիմացիոն ֆիլմերի ստուդիա ուշ այցի ժամանակ:
-Անգլերեն այստեղ կարող ես և չիմանալ, բայց առանց հայերենի չես կարող,– այսպես արձագանքեց մեզ ուղեկցող հայտնի օպերատոր Ռոբերտ (Ռուբոշ) Խաչատրյանը: Իսկ ես ինձ համար Լոս Անջելեսի և Գլենդելի մեջ որոշակի նմանություն գտա Գրոզնիի և Դուշանբեի հետ. այնտեղ բոլորն ինձ հասկանում էին, երբ խոսում էի ռուսերեն, իսկ այստեղ հասկանում են, երբ խոսում եմ հայերեն:
