ԵՐԵՎԱՆ, 22 մայիսի — Sputnik. Հայաստանում հանքարդյունահանող ընկերություններն օգտագործում են արդյունահանման բարբարոսական մեթոդներ` ուշադրություն չդարձնելով բնապահպանությանը։ Sputnik Արմենիային այս մասին ասաց տնտեսագետ Վահագն Խաչատրյանը` մեկնաբանելով իրական սեփականատերերի անունները բացահայտելու անհրաժեշտությունը։
Մայիսի 21–ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, խոսելով ընդերքի ոլորտի մասին, հիշեցրել է, որ հուլիսի 1-ից ուժի մեջ է մտնում իրական սեփականատերերի հայտնաբերման հետ կապված օրենսդրական փաթեթը։ Վկայակոչելով փորձագետներին` նա նշել է, որ այս օրենսդրական փաթեթն անխուսափելի է դարձնելու, որ հանքարդյունաբերության ոլորտում իրական սեփականատերերին կարողանան բացահայտել, հակառակ դեպքում այդ հանքերը չեն կարող շահագործվել։
«Այժմ կա օրենսդրական պահանջ, ավելին` կա նաև քաղաքական կամք։ Կարող ենք ակնկալել, որ հուլիսի 1–ից պահանջը կկատարվի։ Այդ հարցը բարձրացրել է ո՛չ միայն Հայաստանը, դա արդեն միջազգային փորձ է», – ասաց Խաչատրյանը։
Նրա խոսքով` հասարակությունը պետք է իմանա, թե իրենցից ինչ են ներկայացնում այդ կազմակերպությունները, որովհետև եթե փորփրես և իմանաս, թե իսկապես ովքեր են ընկերությունների սեփականատերերը, ապա դուրս կգաս նախկին պաշտոնյաների վրա։ Իսկ հիմա մարդիկ արդեն չեն կարող զբաղվել տնտեսական գործունեությամբ և թաքցնել այդ փաստը։
«Մի յուրահատկություն կա, որով լեռնահանքային ոլորտը տարբերվում է մյուսներից. ընդերքը պատկանում է երկրին, Հայաստանի քաղաքացիներին։ Եվ քաղաքացին պետք է իմանա, թե ում են հանձնել երկրի ընդերքի օգտագործումը», – նշեց Խաչատրյանը։
Մտավախությունները, թե նման օրենքի առկայությունը կվախեցնի ներդրողներին, միշտ են եղել։ Բայց Խաչատրյանի խոսքով` ամբողջ աշխարհում կա նման փորձ, դա լոկալ գործընթաց չէ։
Հետևաբար այդ առումով ներդրողների համար ոչ մի տարբերություն չի լինի, թե որտեղ ներդրում անեն։ Տվյալ պահին Հայաստանի համար ավելի կարևոր է` որքանով են օրինական այս ոլորտում տեղի ունեցող գործընթացները։
«Հաշվի առնելով Հայաստանում ընթացող գործընթացները` կարևոր է իմանալ, թե որքանով են նախորդ պաշտոնյաները ներգրավված այս ոլորտում, ինչ ունեցվածք ունեն», – ասաց Խաչատրյանը։
Ինչ վերաբերում է ընդհանուր ոլորտին, ապա այն շատ հեռու է միջազգային չափանիշներից։ Ընկերությունները ոչ մի պատասխանատվություն չեն կրում բնապահպանական և սոցիալական առումով։
«Նրանք բարբարոսաբար են մշակում հանքերը` 19–րդ դարի վերջի ու 20–րդ դարի սկզբունքներով։ Անհրաժեշտ ամեն ինչ արդյունահանվում է, իսկ հետո ինչ կլինի, ինչպիսի խնդիրներ կծագեն, ոչ ոքի չի հետաքրքրում։ Նախկին իշխանությունները երբեք չեն բարձրացրել այդ հարցը», – նշեց տնտեսագետը։
Այժմ ընկերությունները պարտավորություններ կունենան թե՛ բնապահպանական, թե՛ սոցիալական հարցերի, թե՛ հարկեր վճարելու առումով։
Վերջին տարիներին հանքաքարի արտահանումը լուրջ տեղ է ունի տնտեսության մեջ, բայց ոլորտը երբեք զարգացման ռազմավարություն չի ունեցել։ Միայն 2017թ–ին են որոշել, որ անհրաժեշտ է հայեցակարգ, բայց այն առայժմ չկա։ Խոսելով Lydian–ի խնդրի մասին` նա նշեց, որ նոր իշխանությունը լուրջ խնդրի առաջ է կանգնել։ Ընկերությունը հավաստագիր է ստացել, բայց այսօրվա պահանջները նրան չեն ներկայացվել նախկինում։
Նորմատիվ պահանջները պետք է նույնը լինեն բոլորի համար` առանց բացառության։ Դրանք ենթադրում են լուրջ ծախսեր, բայց ոլորտում յուրաքանչյուր ներդրող պետք է նախազգուշացվի դրանց մասին։
Այլ հարց է, որ սկսնակ ընկերություններին պետք է միանգամից ներկայացնեն բոլոր պահանջները, իսկ հների հետ պետք է պայմանավորվեն դրանց համապատասխանելու ժամկետների մասին։
Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը 2019թ–ի փետրվարին հայտարարել էր, որ Հայաստանի հանքերի մեծամասնությունը կառավարվում են «մի կետից», և այդ կետը բացահայտվելու է։
Հիշեցնենք, որ պետական հանձնաժողովի ուսումնասիրության համաձայն` օֆշորային ընկերությունը, որի անունը չի նշվում, միջնորդների շղթայի միջոցով գնել է 19 ձեռնարկություն։
