Դեռ փետրվարի կեսերին Նիկոլ Փաշինյանը խորհրդարանում հայտարարեց, որ կառավարությունը ուսումնասիրում է ապօրինի ճանապարհով ձեռք բերած ունեցվածքի առգրավման մեխանիզմների ներդրման հարցը մինչև դատարանի մեղադրական վճիռը կայացնելը։ Նա պարզաբանեց, որ դա անցումային արդարադատության տարր է. մեխանիզմ կա, ըստ որի մարդը պետք է բացատրի իր ունեցվածքի ծագումը։ Մարտի առաջին օրը այդ հայեցակարգի իրականացման համար աշխատանքային խումբ է ստեղծվել։
Ասում են, որ անցումային արդարադատության հարցերով հանձնաժողովը կստեղծվի մոտ ապագայում, իսկ նրա կազմում կընդգրկվեն խորհրդարանական և արտախորհրդարանական ուժերի, քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներ։ Խոսակցությունները դեռ փաստ չեն, սակայն մի շարք պետական պաշտոնյաների արտահայտությունները ցույց են տալիս, որ այս գաղափարը մտադիր են կյանքի կոչել։
Նման միջոցներ ձեռնարկելու համար հիմք է ծառայում դրույթն այն մասին, որ այն ամենը, ինչը ապօրինի ճանապարհով է ձեռք բերվել, պետք է վերադարձվի պետությանը։ Իհարկե, ազնիվ նպատակ է, սակայն դեռ աշխարհում ոչ մեկին չի հաջողվել հասնել դրան։
Տեսականորեն կարելի է խոսել անցումային արդարադատության իրագործելի լինելու մասին, քանի որ դրա գործնական կիրառման դեպքերը չափազանց հազվադեպ են, եթե ընդհանրապես կան համաշխարհային պատմության մեջ։ Մի շարք մասնագետներ հակված են «անցումային արդարադատությանը» վերագրել, օրինակ, Խորհրդային իշխանության կայացման սկզբում տեղի ունեցող բռնաճնշումները կամ հիտլերյան Գերմանիայում 1930–ականների կեսերին տեղի ունեցող իրադարձությունները, սակայն բանն այն է, որ նման դեպքերում պարտադիր է բուն «արդարադատություն» բառը։
Արդարադատության նախկին փոխնախարար, փաստաբան Ռուբեն Մելիքյանն արդեն հայտարարել է, որ առանց դատարանի որոշման գույքը բռնագրավելու իշխանությունների մտադրությունից «տրոցկիզմի հոտ է գալիս», իսկ կառավարության փաստարկները համոզիչ չեն, քանի որ ՄԻԵԴ–ի պրակտիկայի վերլուծություն չկա, որի հիման վրա կցուցադրվեր, որ նման մեթոդներն ընդունելի են ՄԻԵԴ–ի չափանիշներով։
Ճշմարիտ է նաև, որ ընդունված սահմանման համաձայն, անցումային արդարադատության կիրառումը սահմանափակված է կոնկրետ պետության միջազգային պարտավորություններով, մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրով և ժամանակակից միջազգային իրավական հիմունքներով, մասնավորապես, միջազգային մարդասիրական և քրեական իրավունքով։ Սա նրա համար, որ ամենաթողություն և կամայականություն չդրսևորվի դա իրականացնողների կողմից։
Սախարովի անվան մարդու իրավունքների պաշտպանության հայկական կենտրոնի ղեկավար Լևոն Ներսիսյանը Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում դժվարացավ միջազգային պրակտիկայից օրինակ բերել, որի դեպքում հնարավոր կլիներ ասել, որ այստեղ անցումային արդարադատություն է իրացվել։ Իսկ ԽՍՀՄ–ի և ֆաշիստական Գերմանիայի հիշատակած իրադարձությունները, ըստ Ներսիսյանի, կարելի է «մաուզերի իշխանություն» անվանել, սակայն ոչ արդարադատություն։
Բացի այդ, նման միջոցների նկատմամբ համապատասխան վերաբերմունք պետք է լինի ինչպես հասարակության, այնպես էլ «դատապարտվողների» կողմից. այդ միջոցները պետք է անշեղորեն ընկալվեն որպես օրինական։ Անցումային արդարադատությունը պետք է այնպես ներդրվի, որպեսզի կատարող մարմիններն անկախ լինեն քաղաքական մանիպուլյացիաներից և արտաքին միջամտությունից, համեմատաբար անկանխակալ բոլոր կողմերի նկատմամբ և բաց լինեն հասարակական վերահսկման համար։
Ակնհայտ է, որ պետական կառույցների նկատմամբ վստահության ցածր, նույնիսկ միջին մակարդակի դեպքում նման գործընթացները հասարակության կողմից չեն ընդունվի, իսկ դա կարող է անհնար դարձնել համաձայնության գալն ու առիթ հանդիսանալ նոր կոնֆլիկտների։
Լևոն Ներսիսյանը նշում է, որ ոսկերչական զգուշությամբ պետք է կիրառվեն նման միջոցները։ Չէ՞ որ ակնհայտ է արդարադատության հասնելու նման մեթոդներով տարվելու վտանգը, ինչը հակառակ արդյունքի կբերի. Դանտոնի ճակատագիրը` վառ օրինակ։
Ողջունելի է, եթե նոր իշխանությունն այնքան համոզված է իր բյուրեղյա մաքրության և ազնվության մեջ, որ հանդգնում է նման միջոցներ նախաձեռնել։ Միայն թե երբեք չի կարելի մոռանալ «բումերանգի օրենքի» մասին, չէ՞ որ անցումային արդարադատության իրագործումն այդ թվում լինելու է նախադեպ, և չի բացառվում, որ վաղ թե ուշ այդ գործիքը կիրառվի այսօրվա իշխանության նկատմամբ։
Նույնիսկ, եթե «անցումային արդարադատության» տարրերը ներդրվեն կարճ ժամանակով և ամբողջ գործընթացն անցնի (ենթադրենք) ազնիվ և անկանխակալ, միևնույնն է` ցանկացած հաջորդ իշխանություն այլևս չի մտածի` նման միջոցներ կիրառի, թե՞ ոչ։ Պանդորայի արկղն արդեն բաց կլինի։
