ԿԳՆ–ն «գլուխգործոց» է գրել ուսուցիչների համար, բայց այնքան ծիծաղելի չէ, որքան թվում է

Ռուբինա Հակոբյան, Sputnik Արմենիայի համար

Ուրբաթ կեսօրին կարդալու հետաքրքիր բան գտա՝ կրթության նախարարության գլուխգործոցը։ Փաստաթուղթն ուղղակի հիացնում է իր անթաքույց անկեղծությամբ և մաքրության ու ճշմարտության բարձր իդեալներին ձգտելու ցանկությամբ՝ կատարված հոկտեմբերիկներին ուղղված լենինյան պատգամների լավագույն ավանդույթներով։

Կրթության նախարարությունը որպես վիթխարի նախագիծ է ներկայացրել դպրոցի ուսուցիչների համար մշակված կանոնները։ Կանոններն անհրաժեշտ են, մասնավորապես, «ուսուցչի մասնագիտական էթիկան որոշելու, սովորողների, մանկավարժական կոլեկտիվի և ծնողների հետ ուսուցչի հարաբերությունները կարգավորելու» նպատակով։ Եվ այս ոգով շատ այլ բաներ․ գլուխգործոցը ծավալուն է, և նրանք, ովքեր կցանկանան ծանոթանալ դրան, բազմաթիվ անմոռանալի տպավորություններ կստանան։

Դե ինչ, կրթության նախարարությունը վերջապես կարող է ասել, որ թեկուզ ինչ-որ բան է արել, առայժմ նախագծի տեսքով, բայց, ամենայն հավանականությամբ, ստիպված չենք լինի երկար սպասել հանճարեղ մտքերի փաստաթղթային ձևակերպմանը։ Նման գոհարները չպետք է անհայտ մնան, դրանք պետք է հրապարակել հսկայական տպաքանակով, և դրանք պարտավոր են անգիր անել թե՛ ուսուցիչները, թե՛ աշակերտները։

Կանոնները, ավելի ճիշտ հոկտեմբերիկների իրավունքներն ու պարտականություններն ասես կոմունիզմի շինարարի բարոյական կոդեքսի շարադրում լինեն, որոնք ժամանակին տպագրվում էին տարրական դասարանների տետրերի շապիկների վերջին էջերին։ Դրանք ոչ ոք չէր կարդում, նորմալ դաստիարակված երեխաներն առանց այդ հոգեցունց կանոնների իրենց կարգին էին պահում, իսկ սրիկաներին դրանից տաք կամ ցուրտ չէր լինում։

Ահա մի քանի բնութագրական մեջբերումներ կրթության նախարարության վերոհիշյալ նախագծից․ «Ուսուցիչը պետք է նվիրված լինի իր աշխատանքին, բարձր պահի մանկավարժի մասնագիտության վարկանիշը և մեծ պատասխանատվությամբ վերաբերվի իր մասնագիտական պարտականությունների կատարմանը»։ Այս հուզիչ տողերը կարդալուց հետո ուզում ես բացականչել․ «Այո, թանկագին Լեոնիդ Իլյիչ, մենք կարդարացնենք կուսակցության վստահությունը»։

Շարունակում ենք․ «Ուսուցիչը պետք է լինի ազնիվ և օրինապահ քաղաքացի։ Նրա համար պետք է անթույլատրելի լինի կոռուպցիան և պետք է զերծ մնա ինչպես կաշառք վերցնելուց, այնպես էլ որևէ մեկին կաշառք տալուց»։

Մի կողմ թողնենք այն փաստը, որ փաստաթուղթը կազմողները աղոտ են պատկերացնում «կոռուպցիա» բառի նշանակությունը, համաձայնենք, որ այն «անթույլատրելի» է և անցնենք առաջ։

Իսկ հետո պարզվում է, որ «ուսուցիչը պետք է հետևի իր արտաքին տեսքին և հագուստին՝ նախընտրելով ուսումնական գործընթացը չխանգարող պատշաճ ոճ և ձև»։ Դեռ շատ ուշագրավ կետեր կան, բայց արդեն բավական է, էլ ուժ չկա։

Փաստաթղթի համաձայն` ուսումնական հաստատություններում պետք է ձևավորվի էթիկայի հանձնաժողով, որը ուսուցիչներին գնահատելու է այդ կանոնների հիման վրա։ Այդ գնահատականները կարող են լինել ինչպես խրախուսող, այնպես էլ հանդիմանող, և եթե ուսուցիչներից մեկը երկուսից ավելի հանդիմանող գնահատականներ ունենա ուսումնական տարվա ընթացքում, նրա նկատմամբ կարող են կիրառվել վարչական միջոցներ օրենքի շրջանակում։

Իրականում այդ ամենն այդքան ծիծաղելի չէ, ինչպես կարող է թվալ առաջին հայացքից։ Ավելին` չափազանց տհաճ է և նույնիսկ վիրավորական ուսուցիչների համար․ ինչ կարծիք ունի նախարարությունը հայ մանկավարժների բարոյական որակների և մակարդակի մասին, որ անհրաժեշտ է համարել նրանց վարվելակերպի հատուկ կանոններ սովորեցնելը։ Կանոններ, որոնք տարրական դաստիարակություն ունեցող մարդու համար բնական են, ձևավորվում են ընտանիքում դեռ վաղ տարիքում և մնում ամբողջ կյանքի ընթացքում։

Արժե՞ր արդյոք թուղթ փչացնել հանուն ոչ մի բանի մասին մանկական թոթովանքի․ «Ուսուցիչը պետք է լինի ազնիվ և օրինապաշտ քաղաքացի, ուսուցիչը պետք է հետևի իր արտաքին տեսքին և հագուստին»։ Միգուցե այդ պարզ ճշմարտությունները նորություն են նախագիծը կազմողների համար, բայց հայ մանկավարժների մեծամասնությանը դրանք հիանալի գիտեն։

Քանի՞ ուսուցիչ է Հայաստանում դասի գնում նանո-կիսաշրջազգեստներով և չափազանց մեծ լանջաբացվածքով, որպեսզի թույլ տա կոռուպցիա և նվերներ ու փող պոկի (հավանաբար աշակերտների հայրիկներից)։ Բացառված չէ, որ ամբողջ երկրում մի երկու նման ուսուցիչներ կգտնվեն, բայց նրանց պատճառով անթույլատրելի է բոլոր մանկավարժներին վիրավորելը՝ անդաստիարակության և իրենց պահելու անկարողության մեջ կասկածելով։

Պարոնայք, դուք իսկապես չեք հասկանո՞ւմ, որ պաշտոնապես «խրախուսող» և «կշտամբող» գնահատականներ տալով` դուք փաստացի հիանալի հնարավորություն եք տալիս հաշվեհարդար տեսնելու ոչ ցանկալի ուսուցիչների հետ, որոնք համարձակվում են հակառակվել ղեկավարությանը կամ ուղղակի նրանց փոխարեն ավելի լավ կլիներ վերցնել դպրոցի տնօրենի հարևանին կամ աղջկան։

Գնահատման այդպիսի, մեղմ ասած, աղոտ չափանիշների դեպքում որևէ մեկի հասցեին մի քանի կշտամբանք ասելը, նրա նկատմամբ «վարչական մեթոդներ» կիրառելը դժվար չէ, ընդհուպ մինչև այն, որ մարդը գերադասի հեռանալ աշխատանքից, ոչ թե ապացուցի, որ ինքը ուղտ չէ, ինչպես հին անեկդոտում։ Իսկ նրա փոխարեն կգա տնօրենի կամ փոխնախարարի ազգականը կամ ավելի «կարևոր և անհրաժեշտ» մեկը, քան նա, ով հեռացել է։

Ինչ էլ որ լինի, մենք կարող ենք փաստել, որ սա առաջին խոշոր նախագիծն է՝ իրագործված կրթության նախարարության կողմից 7-8 ամիսների ընթացքում։ Ինչ անենք, որ նախագիծը ոչ միայն անօգուտ է, ինչպես, օրինակ, ֆիզկուլտուրայի դասագիրքը, այլ նաև շատ առումներով վիրավորական մանկավարժների բանակի համար։ Փոխարենը կարելի է զեկուցել կատարված աշխատանքի մասին։ Միգուցե հեղինակներին հավելավճարներ տան, բացառված չէ։

Ինչ անենք, որ նման նախագծերը համարվում են կատարված աշխատանք։ Աշխատել են, չէ՞, ջանասիրաբար արտագրել են հին տետրերից․․․