ԵՐԵՎԱՆ, 4 դեկտեմբերի – Sputnik, Արմենուհի Մխոյան. Սպիտակի երկրաշարժը հսկայական դեր խաղաց Հայաստանի Հանրապետությունում սեյսմիկ պաշտպանության համակարգի զարգացման և սեյսմիկ անվտանգության ապահովման գործընթացներում։ Sputnik Արմենիային այս մասին ասաց Երկրաբանական գիտությունների դոկտոր պրոֆեսոր Սերգեյ Նազարեթյանը:
«Առանց Սպիտակի երկրաշարժի ծանր հետևանքների պատճառների ու դասերի հաշվառման` սեյսմապաշտպանական ոչ մի խնդիր այսօր չի լուծվում: Փաստորեն Հայաստանում սեյսմիկ անվտանգության ապահովման կարևորագույն խնդիրը համակարգվեց աղետից հետո, երբ ԽՍՀՄ–ի և հայ մասնագետները 1989 թվականին կազմեցին հանրապետության տարածքի ընդհանուր սեյսմիկ շրջանցման նոր սխեման»,- ասաց Նազարեթյանը:
Մինչև 88-ի երկրաշարժը շենքերը կառուցվում էին 7-8 բալին համապատասխան, 1994 թվականից չափորոշիչները փոխվեցին և դարձան 8–9 բալ, իսկ 2017 թվականին նոր քարտեզի հիման վրա շենքերը սկսեցին կառուցվել 9 և 10 բալին համապատասխան։ ՀՀ ամբողջ տարածքի սեյսմիկ վտանգի մակարդակը բարձրացվեց, քանի որ ավերիչ հետևանքների պատճառներից մեկը սեյսմիկ վտանգի թերագնահատումն էր: Հետագայում ստեղծվեց ՀՀ սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայությունը, որը նոր մակարդակի հասցրեց հանրապետության սեյսմիկ անվտանգությունը:
Նազարեթյանի խոսքով` Սպիտակի աղետի պատճառը մեկը կամ մի քանիսը չէին:
«Կային լուրջ բացթողումներ սեյսմիկ պաշտպանության բոլոր օղակներում, հատկապես ՝ ՀՀ տարածքի մեծ մասի վտանգի թերագնահատում, բազմաբնակարան շենքերի նախագծման, շինարարության և շահագործման ժամանակ թույլ տրված կոպիտ սխալներ և աղետի կառավարման, այդ թվում արագ արձագանքման ցածր պատրաստվածություն և այլ բացթողումներ, հատկապես` աղետի առաջին օրերին, երբ մեծ էր մարդկային ու նյութական կորուստները նվազեցնելու անհրաժեշտությունը»,– ասաց նա:
Մասնագետի կարծիքով` պետք չէ մեղքը բարդել միայն շինարարների վրա. արդյունքներից պարզ դարձավ, որ փլուզման պատճառների հարցում մեծ դեր էին խաղացել նաև բնակիչների միջամտությունները՝ շենքերում ապօրինի ձևափոխումները:
«Մարդիկ քարե շենքերում անհավանական փոփոխություններ էին արել՝ փորել էին հիմքերից ցածր նկուղներ, հիմնական կրող պատեր քանդելով` դուռ կամ պատուհան էին բացել, կտրել էին կրող սյուները և այլն: Նման ինքնագործունեությունից հետո շենքերը դարձել էին խոցելի զգայուն ցնցումների նկատմամբ, ուր մնաց` հզոր երկրաշարժի դիմանային»,– ասաց նա:
Նազարեթյանը հերքեց այն պնդումը, թե 1988թ–ի երկրաշարժը կանխատեսել էին։ Նրա խոսքով` աղետը վրա էր հասել հանկարծակի, և երկրաշարժի առաջին օրերին շատերին չկարողացան փրկել անհրաժեշտ գործիքների և փրկարարների բացակայության պատճառով:
Միայն երրորդ օրը 900–ից ավելի պրոֆեսիոնալ փրկարարներ ժամանեցին տարբեր երկրներից: Մինչ այդ մարդիկ մերկ ձեռքերով փորձում էին մաքրել փլատակները` սովորական սղոցով կտրելով ամրանները: Միայն առաջին օրը բնակիչների ջանքերով 20.000 մարդու հանեցին փլատակների տակից: Ի դեպ, Գյումրիում աղետից հետո նույնիսկ 13–րդ օրը փրկարարները ողջ մնացած մարդ են գտել փլատակներ տակ:
Ըստ տվյալների` 1988 թվականի երկրաշարժի հետևանքով այն շենքերն են ստացել նկատելի վնասվածքներ, որոնք եղել են 7 բալից բարձր ուժգնության գոտում: Մասշտաբային ավերումները եղել են 8-9 բալ ուժգնության հետևանքով, 9 բալի հետևանքով ավերվել է շինությունների 50 տոկոսը և ավելին, իսկ 10-ի դեպքում` 100 տոկոսը: Հատկապես ցածր սեյսմակայունության պատճառով երկրաշարժի նույն ուժգնության գոտում խիստ վնասվել են բազմաբնակարան շենքերը:
Նույնիսկ 9 բալ ուժգնության գոտում համեմատաբար քիչ են վնասվել քարե, 1-2–հարկանի, բետոնե առանձնատները։ Լենինականի առանձնատներում մահացան 400 մարդ, իսկ փլուզված 4-9–հարկանի 147 բազմաբնակարան շենքերում` մոտ 8600: Իսկ քաղաքի զոհերի ընդհանուր թիվը հասավ 17 հազարի:
