Ծովագյուղը, կամ ինչպես է ապրում ոչ ձկնորսը ձկնորսների գյուղում

«Արևմտյան կողմից երևում էր չարաբաստիկ Չիբուխլուն յուր գետնափոր տներով, հողածածկ խրճիթներով, աթարի դեզերով և չոր ու ցամաք տեսքով: Եթե չլիներ ծովի հոտը, Կամսարյանի մոտ գլխապտույտ կսկսվեր այդ ամբողջ գարշահոտությունից», — այդպես է 20-րդ դարի սկզբին նկարագրել Սևանի ափին գտնվող գյուղը մեծ վիպասան Մուրացանը։

Մինչև 30-ական թվականները գյուղը կոչվել է Չիբուխլու, իսկ այսօր հայտնի է որպես Ծովագյուղ։ Մարդիկ այս գյուղում հիմնականում զբաղվում են ձկնորսությամբ։

Ծովագյուղցիները վաղուց ձեռք են բերել ինքնավստահ, մի քիչ ցինիկ, բայց աշխատասեր մարդկանց համբավ։ Առաջին որակը միանգամից հաստատվեց հենց գյուղի կենտրոնից։ Այստեղ հպարտ կանգնած էր Մուրացանի հուշարձանը։ Դրա կողքին նստած էին երկու տարեց տղամարդ։

Բարև ձեզ։

Բարև։

Իսկ դուք կարդացե՞լ եք Մուրացանի «Առաքյալը» վեպը։ Նա բավական վիրավորական է արտահայտվել ձեր գյուղի մասին, անսպասելի էր նրա հուշարձանն այստեղ տեսնելը։

Տղամարդկանցից մեկը ժպտաց․

— Հետո ի՞նչ։ Դուք որտեղի՞ց եք, Երևանի՞ց։ Երևանի մասին նա ոչ մի տող չի գրել։ Բոլոր գյուղերից ընտրել է հենց մերը, որովհետև․․․

— Որովհետ ի՞նչ։

— Որովհետև մեր գյուղն ամենալավն է։ Ե՛վ այն ժամանակ է ամենալավը եղել, և՛ հիմա։

Մյուս ծերունին փորձեց մեղմացնել ընկերոջ խոսքերը․

— Գրողը ճիշտ է գրել։ Մեր պապերն անկիրթ, աղքատ են եղել՝ բան չկար ուտելու, ոջիլի էին ուտում, դե ինչ արած։ Այդ ժամանակ Խորհրդային Միությունում նույնիսկ չեն էլ իմացել՝ ով է գրել, ինչ է գրել, ինչու է գրել։ Գյուղին հուշարձան էր պետք, և ահա մեզ համար հերոս են գտել։

Առաջին ծերունին վրդովված նայեց ընկերոջը, հետո ինձ, հետո ձեռքը թափ տվեց և գնաց կողքի տաղավար՝ համագյուղացիների հետ նարդի խաղալու։

— Դու ուշադրություն մի դարձրու, նա վերջին ժամանակները նեղացկոտ է դարձել, — ժպտաց նրա ընկերը և հրավիրեց իր կողքը նստելու։

Նրանք բոլորը, — ձեռքով ցույց տվեց տաղավարի պապիկներին, ամբողջ կյանքում ստիպված են եղել շփվել ծովի հետ։ Դրա համար էլ անմարդամոտ են և չշփվող։

— Իսկ դուք, ի՞նչ է, ձկնորս չե՞ք, — զարմացած հարցնում եմ ես, քանի որ ամենուրեք հանդիպում են ձկնորսական իրեր՝ նավասարքեր, ցանցեր, կարթեր։

— Ոչ, — հպարտությամբ պատասխանում է իմ զրուցակիցը, — իմ փողը միշտ հերիքել է, ես էլեկտրիկ եմ աշխատել։ Կյանքումս ոչ մի ձուկ չեմ բռնել, պատկերացնո՞ւմ ես։ Մեր տանը բոլոր ձկնորսներ են եղել, իսկ ես չուզեցի։ Չսիրեցի այդ գործը։

Սոկրատ Նիկողոսյան՝ այդ հազվադեպ ոչ ձկնորսի անունն է, որը ծնվել և ապրում է ձկնորսների գյուղում։ Ծնողները նրան Խաչիկ են անվանել, բայց նա ամբողջ կյանքում Սոկրատ է եղել։

— Դե այդպես է ստացվել։ Երբեք չեմ արձագանքել Խաչիկ անվանը։ Արդեն չեմ հիշում, թե ով է առաջինը Սոկրատ ասել։ Պետք է անձնագրումս էլ փոխեի անունս և դարձնեի Սոկրատ, —հոգոց է հանում տեղի փիլիսոփան, — հիմա արդեն իմաստ չունի, շուտով 82 տարեկան կդառնամ։

Քիչ առաջ հեռացած տղամարդը վերադարձավ ու սկսեց լսել մեր զրույցը։ Հետո չդիմացավ։

Սոկրատ, ինչ ես աղջկա գլուխը հարդուկում։ Գնանք, մի քիչ կդատես, պարապ-սարապ նստած ես։ Արի, վեր կաց, բիձա, — հետո ինձ դիմեց, — նա ինձանից երեք տարով ջահել է, բայց ալարկոտ է։

— Իսկ ինչու՞ նա պետք է դատի, — հարցնում եմ Սոկրատին քաշող տղամարդուն, — խաղացողներ պետք չե՞ն։

— Խաղացողներ պետք են, բայց ոչ նա, — ծիծաղեց նա, — նա միայն խոսում է կամ դատողություններ անում, խաղի մեջ մեզ ակտիվ մարդիկ են պետք։

Սոկրատը հնազանդ արդեն գնում է ընկերոջ հետևից, վերջում շրջվում ու ձեռքով արում։ Մյուս տղամարդը, տեսնելով դա, աչքերը երկինք է հառում ու ինձ ասում. «Ցտեսություն»։ Ես մենակ մնացի Մուրացանի հուշարձանի մոտ։ «Ծովի մոտ ապրող սովամահ մարդկանցից և գարշահոտ գյուղից» մնացել են միայն մարդիկ և ծովը։