ԵՐԵՎԱՆ, 2 հունիսի —Sputnik, Աշոտ Սաֆարյան. Հայաստանյան շուկայում մեկնարկած զանգվածային ստուգումներն ու խոշոր սուպերմարկետներին ԱԱՀ ռեժիմին վերադարձնելու որոշումը հետևանքն է այն բանի, որ հարկային կառույցները երկար տարիներ անփույթ են աշխատել։ Այս մասին Sputnik Արմենիային ասաց Փոքր և միջին բիզնեսի համագործակցության ասոցիացիայի նախագահ Հակոբ Ավագյանը։
«Ընդհանրապես կապ չունի, թե ինչ պայմանավորվածություններ են եղել հարկային մարմինների և բիզնեսի միջև։ Ամեն ինչ պետք է կարգավորի օրենքը, ոչ թե գաղտնի պայմանավորվածությունները։ Պետեկամուտների կոմիտեում գիտեին, որ խոշոր առևտրային ցանցերն իրենց գործունեությունը ձևակերպում էին ԱՁ-ների միջոցով` ԱԱՀ-ի 20%-ից ու եկամտահարկից խուսափելու համար։ Բայց նրանք աչք էին փակում դրա վրա», — ասում է Ավագյանը։
Նրա խոսքով` երբ 2012 թվականին շրջանառությունից գանձվող 5% հարկ սահմանեցին փոքր և միջին բիզնեսի համար, որևէ տեղ նշած չէր այն դրույթը, որի համաձայն` ԱԱՀ վճարող խոշոր տնտեսվարողները կարող էին հրաժարվել ապրանք գնել ԱՁ-ից միայն այն պատճառով, որ նա այլ հարկային ռեժիմում է գործում։ Օգտվելով այն հանգամանքից, որ օրենքն այդ հարցը չի կարգավորում, ինչպես նաև շուկայում ունեցած իր գերիշխող դիրքից` ռիթեյլերը հրաժարվում էր գնել ապրանքը մանր վաճառականից, և օրենքը նրան չէր պատժում դրա համար։
«Առևտրի մի շարք ցանցեր նաև ապրանք էին գնում առանց որևէ փաստաթղթաշրջանառության։ Ինչ սխեմաներ էին այստեղ գործում, ինչպես էր աշխատում գնորդ-մատակարար շղթան, չգիտենք», — ավելացրեց Ավագյանը։
Հայաստանում տևական ժամանակ ևս մի արատավոր սխեմա էր գործում` ռիթեյլերը միաժամանակ զբաղվում էր նաև վաճառող ապրանքի ներմուծմամբ կամ արտադրությամբ, կամ բոլորը միասին։ Որևէ նորմալ երկրում նման բան չկա։
«Չի կարող սուպերմարկետների ցանցը ապրանք արտադրել, ներկրել և վաճառել։ Աբսուրդ է։ Եվ երբ սուպերմարկետների խոշոր ցանցը զբաղվում է նաև խմիչքի արտադրությամբ, ապա հարց է առաջանում` այդ դեպքում մեր ինչի՞ն է պետք փոքր և միջին բիզնեսը, որը պետք է այդ խմիչքն արտադրեր ու մատակարարեր ռիթեյլերին։ Այս ամենաթողությունն ու անօրինականությունը ոչ ոք չէր կանխում», — պնդում է փորձագետը։
Հիշեցնենք, որ ավելի վաղ սուպերմարկետների ներկայացուցիչները նամակով դիմել էին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին։ Դիմումը ստորագրել էին սուպերմարկետների խոշոր ցանցերի 11 ներկայացուցիչներ` «Երևան Սիթի», «Նոր Զովք», «Կրպակ», «Կայզեր», «Սաս Գրուպ», «Պարմա», «Ծիրան», «Էվրիկա», «Վաս Գրուպ», «Դանիելյան» և «Շիրակ»։
Նամակում, մասնավորապես ասվում էր, որ մթերային ցանցային խանութները ՊԵԿ-ի թույլատվությամբ բացել են Ա/Ձ-ներ և գյուղմթերքի շրջանառությունը իրականացրել են այդ Ա/Ձ-ների միջոցով, որի համար սահմանվել է 5 տոկոս շրջանառության հարկ: Օրինակ, եթե գյուղմթերքը գյուղացուց գնվել է 1,000 ՀՀ դրամով և վաճառվել 1,100 ՀՀ դրամով, հարկային մարմին որպես շրջանառության հարկ վճարվել է 55 ՀՀ դրամ, իսկ եթե ցանցերը գործունեություն ծավալեին առանց Ա/Ձ-ների, ապա վերջիններս պետք է ընդհանուր գնից վճարեին 20 տոկոս ԱԱՀ, ինչն անթույլատրելի է, քանի որ ԱԱՀ-ի վճարման պարտավորությունը կրելու էր սպառողը, ինչն էլ իր հերթին կբերեր գյուղմթերքի բավական անհիմն թանկացումների: Ստացվում է, որ Պետական եկամուտների կոմիտեն գյուղմթերքի դիմաց ցանցերի շահույթի զգալի մասը արդեն իսկ գանձել է և հիմա պահանջում է ևս 20 տոկոս հարկի վճարում նախկին շրջանառությունից, որը ցանցերը չեն աշխատել:
ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ի պատասխան այս նամակի նրանց մեղադրել էր անհիմն թանկացման համար և քաղաքացներին կոչ էր արել բոյկոտել «թալանչիներին և կոռուպցիոներներին»։
Իսկ շաբաթ օրը` հունիսի 2-ին, Փաշինյանը որոշեց անձամբ ստուգել իրավիճակը։ Նա շրջայց կատարեց խանութներում և հայտարարեց, որ ոչ մի թանկացում էլ չկա։ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան գրառումից մի քանի ժամ անց մի շարք խոշոր վաճառողներ հայտարարեցին գների իջեցման մասին։
Հիշեցնենք, կառավարության և խոշոր առևտրային ցանցերի հակասությունն առաջացավ մայիսի 30-ին, երբ Ազգային անվտանգության ծառայությունը կոռուպցիոն և տնտեսական բնույթի հանցագործությունների դեմ պայքարի շրջանակում բացահայտել էր, որ «Ալեքս Հոլդինգ» ՍՊ ընկերությունը խուսափել է խոշոր չափի հարկեր վճարելուց:
ԱԱԾ-ն պարզել էր, որ ընկերությունը հարյուրավոր կեղծ ԱՁ-ներ է գրանցել և դրանց միջոցով ապրանք վաճառել` վճարելով շրջանառության 2% հարկ` 20 տոկոս ԱԱՀ-ի և շահութահարկի փոխարեն։
Պարզվեց, որ այդ սխեմային իր համաձայնությունն էր տվել Հայաստանի պետեկամուտների կոմիտեի նախկին ղեկավարությունը, որպեսզի խոշոր խանութներում չթանկացնեն միրգն ու բանջարեղենը։
