Ռուբեն Գյուլմիսարյան, Sputnik Արմենիա
Ճիշտ է` Իրանն ոչ թե ուլտիմատումներին է անցնում, այլ բավականին խիստ պայմաններ ներկայացնելուն ու չի պատրաստվում փոխզիջումների գնալ։ Ուլտիմատում հենց Թեհրանն էր ստացել Վաշինգտոնից, ու դրան խստորեն չարձագանքելը կնշանակեր, որ նա ընդունել է իր մեղքը, ինչն իրեն չի կարող թույլ տա մի երկիր, որը հավակնում է տարածաշրջանային առաջնորդ դառնալ։
Այսպիսով` Իրանի գերագույն առաջնորդ Այաթոլա Ալի Համենեիի շուրթերով Թեհրանը երեկ Եվրոպայի առջև յոթ կետից կազմված պայմանների ցանկ ներկայացրեց։ Համենեին առաջին հերթին դիմում էր Գերմանիային, Մեծ Բրիտանիային ու Ֆրանսիային` որպես Եվրոպայի քաղաքականությունն ու դրա տնտեսական ձգտումները որոշող երկրների։
«Մենք չենք ուզում այդ երեք երկրների հետ պայքարի մեջ մտնել, սակայն պատմությունը բազմիցս ցույց է տվել` Եվրոպան ԱՄՆ–ին է հետևում։ Այդ պատճառով այս երկրները պետք է դադարեն լռել ու ապացուցեն, որ իրենք աշխատում են միջուկային պայմանագրի վրա։ Եթե եվրոպական երկրները թեկուզ մի փոքր ձգձգեն պատասխանը, Իրանն իրեն իրավունք կվերապահի սկսել իր միջուկային գործունեությունը», – զգուշացրեց Համենեին։
Մասնավորապես` Թեհրանը պնդում է, որ եվրոպական երկրներն իրանական նավթի վաճառքի ու Իրանի հետ եվրոպական բանկերի անխափան համագործակցության երաշխիք տան։ «Եթե ԱՄՆ–ին հաջողվի խոչընդոտել մեր նավթի վաճառքը, մենք պետք է վառելիքի մեր ուզած ծավալը վաճառելու հնարավորություն ստանանք։ Եվրոպացիները պետք է փոխհատուցեն դա երաշխիքների տեսքով ու իրանական նավթ գնել», – հայտնում է Համենեին։
Բացի այդ` իրանցիները պահանջում են եվրոպացիներից, որ բանակցությունների ընթացքում չքննարկվի երկրի հրթիռային ծրագրի թեման ու եվրոպական երկրները չմիջամտեն Թեհրանի տարածաշրջանային քաղաքականությանն ու ակտիվությանը։ Ալի Համենեին նշել է նաև, որ Եվրոպան պետք է «հակազդեցություն ունենա» Իրանի դեմ ուղղված պատժամիջոցներ մտցնելու փորձին։
Հազվադեպ է լինում, որ որևէ մեկն իրեն թույլ է տալիս Եվրոպայի հետ պահանջների լեզվով խոսել, սակայն Թեհրանը ակնհայտորեն ունի դրա իրավունքը։ Վերջիվերջո Միացյալ Նահանգների բացահայտ սադրիչ վերաբերմունքն է ստիպել նրանց այդպիսի տոնով խոսել, մանավանդ որ Թեհրանը խոսում է այն պայմանների մասին, որոնք նրա համար կենսական անհրաժեշտություն ունեն։ Թրամփն ամբողջ ուժեղ փորձում է մերձարևելյան հակամարտություն հրահրել. ինքն իր համար օվկիանոսից այն կողմ կնստի, իսկ Եվրոպան «ուժեղ այրվածքներ» կստանա։ Եվ ոչ միայն տնտեսական այրվածքներ։
Թեև Եվրոպան, առաջին հերթին` Գերմանիան, շատ լավ է դա գիտակցում։ Հենց այդ պատճառով ԳԴՀ–ի արտգործնախարար Հայկո Մաասը Վաշինգտոն գնաց` ամերիկացի գործընկեր Մայքլ Պոմպեոյի հետ հանդիպելու։ Երեկվա հանդիպումից հետո նա հակիրճ խոսեց։
«Կարծում եմ` հեռու ենք փոխզիջումից», – ասաց Մաասը, հավելելով, որ Պոմպեոյին առաջարկել է հանդիպում կազմակերպել` Գերմանիայի, ԱՄՆ–ի, Մեծ Բրիտանիայի ու Ֆրանսիայի մասնակցությամբ Իրանի միջուկային համաձայնագրի թեմայով։ Մաասը ցավով փաստեց, որ ԱՄՆ–ն ու Եվրոպան «երկու բացառապես տարբեր ուղղվածություն են ընտրել», ինչը, նրա խոսքով, կարող է ազդել տրանսատլանտյան հարաբերությունների վրա։
Որոշ մեկնաբաններ կարծում են, որ Եվրոպան, վերջիվերջո, ամերիկյան ճնշման տակ մեծ զիջումների կգնա, քանի որ փոխզիջման հասնելը հենց այդպիսի մոտեցում է ենթադրում։ Այդ համատեքստում նշվում է, որ Պոմպեոն մտածված ամենամաքսիմալիստական պահանջներն է հնչեցնում (հենց այն 12 ուլտիմատումային կետերը), որ ամերիկյան կողմին մի փոքր «նահանջի» տեղ մնա։
Սակայն ամենատեղեկացաված փորձագետներն այն կարծիքին են, որ այս անգամ Եվրոպան, որին այս դեպքում առաջնորդում է Գերմանիան, չի կոտրվի ու զիջումների չի գնա։ Բեռլինի դիրքորոշումը պայմանավորված է ինչպես միջազգային անվտանգության վերաբերյալ արդարացված մտահոգությամբ, այնպես էլ իրանական տնտեսության մեջ լայնորեն ընդգծված գերմանական ընկերությունների շահերով։
Նույնը` մի փոքր ավելի քիչ չափով, վերաբերում է Ֆրանսիայի, Բրիտանիայի և այլ եվրոպական երկրների ընկերություններին։ Պետք է հաշվի առնել, որ եթե Վաշինգտոնը խոշոր եվրոպական ընկերությունների հանդեպ պատժամիջոցներ կիրառի, այն բումերանգի էֆեկտով հենց ԱՄՆ–ի վրա կանդրադառնա։
Այդ պատճառով Թրամփ–Պոմպեո դիրքորոշումը սովորական առևտրի է նման. պահանջել առավելագույնը` շատը ստանալու համար։ Թեև իրադարձություններն արագ են զարգանում, ու շուտով շատ հարցերի պատասխանները պարզ կդառնան։
