Վարդանյանը ցուցահանդես է կազմակերպում։ Ամենատարօրինակ ցուցահանդեսներից մեկը՝ լավաշի։ Բայց ոչ թե սովորական, այլ Երևանի մոտակա գյուղերից մեկի կոնկրետ թոնրում թխած լավաշի։
Լավաշն ինքնին արդեն արժեք է. ՅՈւՆԵՍԿՕ-ն լավաշը ճանաչել է մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգություն, բայց Արթուր Վարդանյանի կազմակերպած ցուցահանդեսի լավաշը սովորական չէ. այդ հատուկ թոնրում թխած լավաշի վրա Քրիստոսի դեմքն է երևում։
․․․Ամեն ինչ սկսվեց լավաշի մասին վավերագրական ֆիլմի նախագծից, — ասում է ռեժիսորը, — նկարահանող խումբը Երևանի մոտակա գյուղերից մեկում համապատասխան թոնիր գտավ։ Սկսեցինք նկարահանել։ Երբ գյուղի կանայք սկսեցին տաք թոնրից հանել պատրաստի հացը, աչքիցս չվրիպեցին լավաշի կարմրած նախշերը․․․
Այդպիսի սովորություն ունեմ․ հաճախ եմ ուշադիր նայում ամպերին, սարերին, դաշտերին․․․ Հավանաբար զուտ ռեժիսորական բնազդ է, ենթագիտակցությունդ քեզանից անկախ անընդհատ նոր, հետաքրքիր, ինքնատիպ, ոչ ստանդարտ կադրեր է փնտրում, ինչ-որ ստեղծագործական լուծումներ։ Եվ ահա անընդհատ ուշադիր նայում եմ։
Այստեղ էլ նույնն էր․ աչքի պոչով ոչ ստանդարտ գիծ տեսա։ Չհասցրի նորմալ նայել, թոնրից հանեցին երկրորդ, հետո երրորդ լավաշը։ Ու յուրաքանչյուրի վրա ավելի ու ավելի հստակ էր դեմք երևում։
Ես խնդրեցի դադարեցնել նկարահանումը, մոտեցա պատրաստի լավաշներին, նայեցի, շրջեցի, երկրորդին նայեցի, երրորդին․ այդպես էլ կա։ Դեմքի պատկեր, որը ոչ ոքի հետ չես շփոթի։
Հետո ամբողջ խմբով մի քանի ժամ նայում ու քննարկում էինք։ Խնդրում էինք գյուղի կանանց, որ էլի թխեն։ Այդպես էլ կա՝ հենց այդ պատկերն է։
Խնդրեցինք փոխել թոնրի պատը, փոխել շիկացած պատին խփելու անկյունը։ Կանանցից մեկն ասաց` «ամենաճիշտ» լավաշը թոնրի հենց այդ պատի վրա է թխվում, բայց եթե շատ եք ուզում, կփորձեմ։
Հանեց տաք հացը․ ամբողջ խմբով վրա հասանք, նայեցինք, շրջեցինք։ Չէ, չստացվեց, դեմքը չկար։ Նույն պատին վերադարձանք, կրկնեցինք փորձը։ Ստացվեց։
Գյուղացիները մտածեցին` նկարահանող խումբը գժվել է։ Ֆիլմ նկարահանելու փոխարեն թոնիրի շուրջ վազվզում են, ինչ-որ բան են քննարկում, իրար են ցույց տալիս։
Հետո, երբ ասացինք` թոնրում կարմրացրած խմորի նախշերը ինչ պատկերի են վերածվում, նրանց բերանները բաց մնացին։ Մի՞թե երբեք չեք նկատել։ Ասում են` չէ, ի՞նչ նկատելու բան կա, հաց է էլի․․․Միայն թե հենց այդ պատի վրա այդ անկյունի տակ լավաշն ամենաճիշտն է թխվում․․․
․․․Մենք երկար սպասեցինք, որ թոնիրը սառչի, հետո մեջը մտանք, ուշադիր ուսումնասիրեցինք դարավոր կավի վրայի ճեղքերը։ Ոչ մի պատկեր, ոչ մի նախշ։ Սովորական ճեղքեր են։ Առանձնահատուկ ոչինչ։
Բայց մեկ ժամ առաջ բոլորի աչքի առաջ նույն այդ թոնրում հրաշք էր ծնվում։
«Լավաշների վրա հստակ պատկերված է մի դեմք, որը մինչ այժմ մարդկությունը տեսել է միայն հայտնի դաստառակին։ Ինքներդ դատեք․․․», — ասում է Արթուր Վարդանյանը ու ցույց է տալիս լուսանկարները, հետո էլ՝ ապագա ցուցահանդեսի երեսուներեք ցուցանմուշները։
Հենց այն թոնրում թխած երեսուներեք լավաշը։ Արթուրը կտրականապես հրաժարվում է ասել թոնրի տեղը։
«Անկեղծ ասած` վախենում եմ, որ ուխտագնացություն կսկսվի․․ Չէի ուզի։ Կարևորն այն չէ, որ ինչ-որ գյուղում լավաշի վրա ինքնըստինքնյան Քրիստոսի դեմքն է ստացվում։ Կարևորն այն է, որ լավաշը, հացն ինքն իրենով մարդկանց համար Աստծու պարգև է։ Լավաշը ցուցանմուշ է ցանկացած ցուցահանդեսի համար, անկախ նրանից` վրան պատկեր կա, թե ոչ»։
Ռեժիսոր Արթուր Վարդանյանն ասում է՝ որոշել է ցուցահանդես կազմակերպել, որովհետև պատկերացրել է՝ իրականում ինչքան մարդ կա, որ կցանկանա իսկական հրաշք տեսնել։
Նա կախարդական թոնրում թխած 33 լավաշ է պատվիրել։
«Ցուցահանդեսին ինքներդ կհամոզվեք, որ լավաշները տարբեր են ստացվում։ Ե՛վ շատ կարմիր, և՛ ծայրերը գրեթե վառված, և՛ ծակ-ծակ, և՛ բաց գույնի, գրեթե սպիտակ, գրեթե հում։ Բայց այդ թոնրում թխած բոլոր հացերի վրա նույն պատկերն է»։
