ԵՐԵՎԱՆ, 6 ապրիլի — Sputnik. Հայաստանի հավաքականի գլխավոր մարզչի պաշտոնում 26 տարվա ընթացքում 16 մարզիչ է փոխվել։
Հայաստանի հավաքականի առաջին մարզիչը հայտնի խորհրդային ֆուտբոլիստ, «Նևթչի» և «Արարատ» ակումբների նախկին հարձակվող, ԽՍՀՄ սպորտի վաստակավոր վարպետ Էդուարդ Մարկարովն էր, որին «Բաքվեցի Պելե» են անվանել։ Նրան նշանակել էին 1992 թվականին։
Հարցման համաձայն` 1992 թվականի դրությամբ Մարկարովը Հայաստանի լավագույն ֆուտբոլիստ էր ճանաչվել։ Ավելին, նա նաև համալրել էր 70 տարվա ընթացքում (1981) Ադրբեջանի ԽՍՀ լավագույն խաղացողների տասնյակը։ Թիմը նրա իր ղեկավարությամբ 1992-1994 թվականներին 6 խաղ անցկացրեց, որոնց ընթացքում 1 հաղթանակ, 2 ոչ-ոքի, 3 պարտություն ունեցավ։
1995 թվականին գլխավոր մարզչի պաշտոնը զբաղեցրեց խորհրդային և հայ ֆուտբոլիստը` նախկինում կիսապաշտպան Սամվել Դարբինյանը։ Հենց նրա օրոք Հայաստանի հավաքականը պաշտոնական խաղերում իր առաջին գոլը խփեց։ 1995 թվականի հունիսի 10-ին Մակեդոնիայի հավաքականի հետ խաղում գոլի հեղինակ դարձավ Ռազմիկ Գրիգորյանը։
1996-97 թվականներին Հայաստանի հավաքականի գլխավոր մարզիչը Հայաստանի և ողջ խորհրդային ֆուտբոլի պատմության մեջ լավագույն խաղացողներից մեկն էր` Խորեն Հովհաննիսյանը։
Նրա օրոք թիմը մի քանի հաջողակ խաղ անցկցրեց. Ալբանիայի հավաքականի նկատմամբ սեփական հարկի տակ հաղթանակ տարավ և ոչ-ոքի խաղաց Պորտուգալիայի և Ուկրաինայի հավաքականների հետ։
1998-1999 թվականներին ազգային հավաքականի ղեկն անցավ Սուրեն Բարսեղյանի ձեռքը։ Նրա ղեկավարության տակ հավաքականը 14 խաղ անցկացրեց (4 հաղթանակ, 2 ոչ-ոքի, 8 պարտություն)։
2002 թվականին աշխարհի առաջնության նախընտրական փուլը Հայաստանի հավաքականը սկսեց Վարուժան Սուքիասյանի ղեկավարությամբ (2000-2001 թթ.)։ Այդ փուլն ամենաանհաջողն էր հավաքականի պատմության մեջ և միակը, որի ժամանակ մեր թիմը որևէ հաղթանակ չունեցավ։
2002 թվականին հավաքականի գլխավոր մարզչի պաշտոնին առաջին անգամ օտար մասնագետ նշանակվեց` Օսկար Լոպեսն Արգենտինայից։ Սակայն նրա ղեկավարությամբ հավաքականը միայն երկու հանդիպում անցկացրեց, որից հետո արդեն 2003 թվականին նրան փոխարինեց ռումինացի Միխայ Ստոյկիցեն։ Նրա օրոք Հայաստանի հավաքականը 2 անգամ հաղթանակ տոնեց Հյուսիսային Իռլանդիայի նկատմամբ, սակայն չկարողացավ դիմակայել իսպանացիներին և ուկրաինացիներին։
2006 թվականի աշխարհի առաջնության ընտրական փուլը հավաքականը սկսեց ֆրանսիացի Բեռնար Կազոնիի ղեկավարության տակ, որին 2005 թվականին փոխարինեց հոլանդացի Հենկ Վիսմանը։ Նրա օրոք հավաքականը 8 խաղ անցկացրեց` տոնելով 1 հաղթանակ և ոչ-ոքի, ինչպես նաև 6 պարտություն կրելով։
2006 թվականին 2008 թվականի Եվրոպայի առաջնության ընտրական փուլից առաջ հավաքականի գլխավոր մարզիչ էր նշանակվել շոտլանդացի Յան Պորտերֆիլդը։ Անկախ առաջին 5 խաղերում կրած անհաջողություններից` հավաքականին կտրուկ վերելք էր սպասվում։ Պորտերֆիլդի ղեկավարությամբ թիմը անկանխատեսելի ու խայտառակ պարտության մատնեց Լեհաստանի հավաքականին, ոչ-ոքի խաղաց սերբերի և պորտուգալացիների հետ։
ՖԻՖԱ-ի վարկանիշում հավաքականը բարձրացավ 80-րդ հորիզոնականը։ Այն պահի դրությամբ դա Հայաստանի հավաքականի ամենաբարձր հորիզոնականն էր հիմնադրման պահից սկսած։ Քաղցկեղով հիվանդ լինելով և ծանր վիճակում Պորտերֆիլդը լքում էր Մեծ Բրիտանիայի հիվանդանոցները, որպեսզի անձամբ ղեկավարի թիմը, և մնաց նրա մարզիչը մինչև կյանքի վերջին օրերը (2007 թվականի սեպտեմբերի 11-ը)։
Պորտերֆիլդը չէր թաքցնում իր սերը երկրի, մարդկանց, ֆուտբոլիստների հանդեպ։ Հայ երկրպագուները նրա նկատմամբ փոխադարձ վերաբերմունք ունեին։ Նրա մահվան կապակցությամբ ՈՒԵՖԱ-ն ցավակցություն հայտնեց ոչ միայն Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիային, այլև ամբողջ երկրին։
Նրա մահից հետո Հայաստանի հավաքականն ավարտեց ընտրական փուլը Վարդան Մինասյանի (2007-2008) և Թոմ Ջոնսի ղեկավարությամբ։ 2008 թվականին Հայաստանի հավաքականի գլխավոր մարզիչ նշանակվեց Յան Պոուլսենը։ Պոուլսենի ղեկավարությամբ հավաքականը պարտվեց առաջին 4 ընտրական խաղերում, այդ թվում թուրքական հավաքականի հետ մեկնարկային խաղում։
Հերթական պարտությունից հետո 2009 թվականին գլխավոր մարզչի պարտականությունները կրկին ստանձնեց Վարդան Մինասյանը։ Նրա օրոք հայկական հավաքականը կարող էր 2-րդ տեղը զբաղեցնել Եվրո 2012-ի խմբում և պայքարել անցումային խաղերում, սակայն այդ թվում Իռլանդիայի հետ խաղում մրցավարության պատճառով 3-րդ տեղը զբաղեցրեց։
Չնայած դրան, Մինասյանին կարելի է Հայաստանի հավաքականի ամենահաջողակ մարզիչն անվանել, քանի որ նա է ապահովել թիմի լավագույն արդյունքը թիմի պատմության ողջ ընթացքում։ 2009-2013 թվականներին հավաքականի հետ միասին նա 35 խաղ անցկացրեց` 13 հաղթանակ ապահովելով (3 ոչ-ոքի, 19 պարտություն)։
2014-2015 թվականներին հայկական թիմի մարզիչ դարձավ շվեյցարիացի Բեռնար Շալանդը։ Նրա ղեկավարության տակ հավաքականի խաղը միանշանակ հաջողված անվանել չի կարելի` 7 պարտություն 9 խաղերում։
Նրան փոխարինեց ժամանակավոր պաշտոնակատար, ազգային թիմի կազմում խաղերի քանակով ռեկորդակիր, նախկին պաշտպան Սարգիս Հովսեփյանը։
Ժամանակավոր պաշտոնակատարի պաշտոնում նա 227 օր անցկացրեց, հավաքականը 5 խաղերում 4 պարտություն կրեց, ևս մեկ խաղ ավարտվեց ոչ-ոքի։ Եվրոպայի ԱԱ ընտրական փուլում հավաքականը վերջին տեղը զբաղեցրեց` 8 խաղից հետո ընդամենը երկու միավոր հավաքելով։
Նրան փոխարինեց արդեն այդ պաշտոնում փորձառու Վարուժան Սուքիասյանը (2015 թվականի դեկտեմբերի 10)։
Գվատեմալայի հետ ընկերական խաղում 7:1 ջախջախիչ հաշվով հակառակորդին պարտության մատնելով,`Հայաստանի հավաքականին պարտություն էր սպասվում ավելի լուրջ հակառակորդների հետ պայքարում։ Խոշոր պարտություն Չեխիայի և Ռումինիայի հետ խաղերում։ Դրան հաջորդեց պարտությունը Լեհաստանի հետ խաղում, և Սուքիասյանը երկար չմնաց այդ պաշտոնում։
Արթուր Պետրոսյանը գլխավորեց հավաքականը 2016 թվականի հոկտեմբերի 19-ին։ Նա Հայաստանի ֆուտբոլի հավաքականի լեգենդար խաղացող է, ազգային թիմի կազմում խաղացել է 1992-2005 թվականներին։ Հավաքականի կազմում ընդհանուր առմամբ 70 խաղ է անցկացրել, 11 անգամ աչքի է ընկել։
Հատկանշական է, որ Արթուր Պետրոսյանին գլխավոր մարզիչ նշանակելու պահին Հայաստանը FIFA-ի վարկանիշում 125-րդ հորիզոնականն էր զբաղեցնում, այսօր հավաքականը 91-րդ հորիզոնականում է։ 2017 թվականի ապրիլին և մայիսին հավաքականը հասնում էր մինչև 63-րդ հորիզոնականը։
Տեսնենք, թե ով կլինի հաջորդը….
