ԵՐԵՎԱՆ, 2 սեպտեմբերի — Sputnik, Դիանա Հարությունյան. Լեռնային Ղարաբաղի մայրաքաղաքում արդեն երրորդ օրն է` տոնակատարություններ են: 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ին հռչակվեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը: Այն նոր սահմանադրությամբ արդեն Արցախի Հանրապետություն է կոչվում ու 26 տարեկան է:
Հյուրերի ու պաշտոնական պատվիրակությունների ներկայությամբ սեպտեմբերի 1-ին բացվեց Արցախը Հայաստանի կապող երկրորդ ճանապարհը՝ այսպիսով ևս մեկ անգամ ապացուցելով Արցախի անկախության փաստի անշրջելիությունը:
«Դեռևս 1991 թվին օգոստոսին ակնհայտ էր, որ ԽՍՀՄ-ը կփլուզվի: Եվ առաջինը օգոստոսի 30-ին Բաքվում Ադրբեջանի Գերագույն Խորհուրդն ընդունեց Անկախության մասին հռչակագիր: Այսինքն՝ Ադրբեջանն առաջինն ինքը հրաժարվեց Խորհրդային Միության իրավահաջորդը լինելուց, հետևաբար նրա կազմում չէր կարող ներառվել Լեռնային Ղարաբաղը, — Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում պատմական իրողությունները ներկայացրեց պատմական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Մարինե Գևորգյանը:
Ստացվում է՝ առաջինը հենց Ադրբեջանն է հրաժարվել Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ հավակնություններից: Լեռնային Ղարաբաղն էլ չկորցրեց պատմական պահն ու հնարավորությունները: Դեռ Հայաստանի Հանրապետության հռչակումից առաջ Արցախը հռչակվեց անկախ:
«Անհրաժեշտ էր շտապել: Տեղի ունեցավ 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ին ժողովրդական պատգամավորների Լեռնային Ղարաբաղի մարզային և Շահումյանի շրջանային խորհուրդների համատեղ նստաշրջան` բոլոր մակարդակների պատգամավորների մասնակցությամբ: Ընդունվեց հռչակագիր` Լեռնային Ղարաբաղի հռչակման որոշումով: Նախկին ԼՂԻՄ և Շահումյանի տարածքում ձևավորվեց Արցախի Հանրապետությունը: Ճիշտ հաշվարկված դիվանագիտական քայլ, որի համար պետք է շնորհակալ լինել 33-ամյա պատմաբան, Գերագույն Խորհրդի առաջին նախագահ Արթուր Մկրտչյանին»,- նշեց Գևորգյանը:
Նույն թվականի դեկտեմբերի 10-ին տեղի ունեցավ հանրաքվե, որը հաստատեց Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը։ Այդ օրը ԼՂՀ բնակչության 80%-ը մասնակցեց հանրաքվեին, որոնց 99%-ից ավելին քվեարկեց անկախության օգտին։ Ձևավորվեց Գերագույն խորհուրդը: Առաջին նախագահ ընտրվեց Արթուր Մկրտչյանը: Ստեղծվեց ԼՂՀ նախարարների խորհուրդ, որի վարչապետ նշանակվեց Օլեգ Եսայանը: ԼՂՀ Գերագույն Խորհրդի առաջին նախագահ Արթուր Մկրտչյանը երկրորդ հայկական պետությունը ղեկավարեց է ընդամենը 97 օր։ Նա սպանվեց:
ԼՂՀ դրոշը եռագույն է՝ կարմիր, կապույտ, նարնջագույն՝ սպիտակ գույնի հնգատամ սանդղանման զարդանախշով։ ԼՂՀ պետական օրհներգը «Ազատ ու անկախ Արցախն» է: Հայաստանի հանրապետության բանակի ձևավորմանը զուգահեռ ձևավորվեց նաև Արցախի բանակը:
Ադրբեջանը, պատմականորեն հրաժարվելով Արցախից, շարունակում է այդ տարածքի նկատմամբ հավակնությունները: 1991-ին հայկական պետություններին պարտադրվեց ծանր պատերազմ, 94-ին կնքվեց զինադադարը: Բայց պատերազմը դե ֆակտո շարունակվում է:
Նախորդ տարի հայկական պատմագրության մեջ նոր ձևակերպում ավելացավ` Արցախյան երկրորդ՝ Ապրիլյան պատերազմ:
Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման շուրջ միջնորդները շարունակում են աշխատել: Փորձագետների ձևակերպումներով՝ բանակցությունները փակուղում են:
