Ինչի՞ մասին է խոսքը։ Հիդրոկուտակող էլեկտրակայանի մասին, որը որոշվել էր տեղակայել ոչ թե ապահով մի վայրում, այլ հենց Խոսրովի անտառում։
Ինչի՞ համար է այդ կայանը։ Իրականում` լավ նպատակի համար։ Հիդրոկուտակող էլեկտրակայանները էներգիա են կուտակում և անհրաժեշտության դեպքում այն վերադարձնում էներգահամակարգ` թուլացնելով պիկերն ու բեռնվածությունը։ Ազատ և Խոսրով գետերի ավազաններն էլ տվյալ պահին տեղին էին (մասնավորապես բարձրից թափվելու պատճառով), իսկ այն, որ կառույցը հարմարեցվում էր արգելոցի տարածքին, իհարկե, բոլորովին տեղին չէր։ Իսկ եթե ինչ-որ բանի ցանկությունը մեծ է, բայց այն իրագործել չի կարելի, ապա այդ ժամանակ ավելի է մեծանում ցանկությունն իրագործելու մղումը։
Ինչպես սպասվում էր, առաջին հերթին աղմուկ բարձրացրին արգելոցի աշխատակիցները` «Խոսրովի» տնօրեն Արմեն Հունանյանի ղեկավարությամբ։ Կառավարությունում աղմկելն անիմաստ էր. հենց այդ կառույցն էր հաստատել նախագիծը, ԿԿ-ին դիմելն էլ ավելի մեծ անմտություն կլիներ, քանի որ առանց կուսակցության հավանության տալու կառավարությունն անգամ փռշտալ չէր կարող։ Այդ պատճառով էլ որոշեցին դիմել հասարակության օգնությանը, ինչն առանց թերթի հնարավոր չէր։ Բայց սովորական թերթը հարց չէր լուծի, կենտրոնական էր պետք, որն ուղիղ կապ չունենար տեղի իշխանության հետ։ Մի խոսքով, ընտրվեց «Իզվեստիան»։
Մասնագետների ներկայացրած բնապահպանական փաստարկներն ակնհայտորեն ավելի լուրջ էին, քան կառավարության էներգետիկ փաստարկները, և Նախարարների խորհուրդը ստիպված զիջման գնաց։ Վարչապետ Ֆադեյ Սարգսյանը, որի հետ լավ հարաբերություններ ունեի, այս անգամ խիտ նեղսրտեց իմ հոդվածից, բայց ժամանակի ընթացքում վարչապետի զայրույթը մարեց, էլեկտրակայանի հարցը փակվեց, իսկ «Խոսրովը» մնաց։
Հոդվածը մեծ արձագանք գտավ նաև Հայաստանից դուրս, և դա (հատկապես ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս, հայտնի բուսաբան, լենինգրադցի Արմեն Թախտաջյանի միջամտությունը), մեծապես օգնեց գործին։ Եվ այսօր, երբ Ռուսաստանն իր թևավոր հրշեջ Իլ-76-ին ուղարկել է Հայաստան, ի՞նչ է նշանակում։ Որ ոտնձգություն է դրսևորել մեր անկախության նկատմա՞մբ։ Հարցն ուղղված է այն մարդկանց, որոնք փաստարկները թողած` ազգային պատկանելության ճշտումներ են անում։
Երկու խոսք Խոսրովի արգելոցի այն ժամանակվա մարդկանց մասին ունեցած անձնական հիշողություններից։
Արմեն Հունանյանը կարողացավ հավաքել ու իր շուրջ համախմբել ոչ մեծ թվով համախոհների, որոնք, նախևառաջ, մտածում էին հայրենիքի մասին, հետո նոր` սեփական անձի։ Երբ առաջին անգամ եղա արգելոցում, զարմացա այն խստությունից, որը ստիպում էր այնտեղ մշտապես կամ դեպքից դեպք այցելող մարդկանց ենթարկվել սահմանված կանոններին։
Ինձ հայտնի աշխատակիցներից մեկն ավագ անտառապահ Գագոն էր (ազգանունը, ցավոք, չեմ հիշում), որն ապրում էր մոր հետ։ Ապրում էին առանց էլեկտրականության, ճաշ էին պատրաստում կերոգազի վրա, նորություններն իմանում էին տրանզիստորային ռադիոընդունիչի միջոցով։ Ամեն ինչ արվում էր, որ կայծերը հրդեհի չվերածվեն։
Երևանից կամ Մոսկվայից բարձրաստիճան հյուրեր լինու՞մ էին։ Այո, լինում էին։ Այցելում էին Հունանյանի ու Գագոյի անխոնջ հսկողության տակ գտնվող տարածք, հյուրասիրության էին արժանանում արգելոցի մոտակայքում` հատուկ նախատեսված վայրում։ Չեմ հիշում մի դեպք, որը կապված կլինի հրդեհների, ջրհեղեղի, կենդանիների անկման կամ թռնչագրիպի հետ։
Ի՞նչ եմ ուզում ասել։ Մոռացված անցյալն այս պահին շատ տեղին է հիշել։
