Արմենուհի Մխոյան, Sputnik.
Գյումրի այցելած ցանկացած հյուրի անպայման կուղեկցեն «Վարպետաց» փողոց: Փողոցը ոչ միայն հատուկ է իր կոլորիտային տներով, այլ նաև եռամեծար է՝ այս փողոցի վրա են գտնվում Ավետիք Իսահակյանի, Հովհաննես Շիրազի և Մհեր Մկրտչյանի թանգարանները:
Ոչ միայն այս փողոցի, այլ ընդհանրապես, Գյումրու «ամենածեր» թանգարանը վարպետի՝ Ավետիք Իսահակյանի տուն-թանգարանն է, որը շահագործման է հանձնվել մեծ բանաստեղծի ծննդյան 100 ամյակին:
Թանգարանը բացվել է 1975 թվականի հոկտեմբերի 29-ին, չնայած մեծ վարպետը ծնվել է հոկտեմբերի 30-ին: Ասում են`բացման արարողությունը շատ ճոխ է եղել՝ բազմաթիվ բարձրաստիճան հյուրերով:
Իսկ տունը կառուցվել է 1829 թվականին՝ Նիկողայոս Իսահակյանի՝ վարպետի պապի կողմից, երբ ընտանիքը գաղթել է Բայազետից: Տունը նա կառուցել է իր 2 տղաների՝ Սահակի ու Սիմոնի համար, և դրա համար էլ կառույցը 2 մասից է կազմված է և բաժանվում է միջանցքով:
Թանգարանը ոչ միայն վարպետի կյանքի ու գործունեության մասին պատմող մեծ հարստություն է իր մեջ ներառում, այլ նաև լավագույն պատկերացումն է տալիս 19-րդ դարի վերջի և 20 դարասկզբի հարուստ գյումրեցու ապրուստի ու կենցաղավարության մասին:
«Իսահակյաններն այդ ժամանակվա համար բավական հարուստ են համարվել, ինչի մասին վկայում է կահ-կարասին ու տան հարմարությունները: Բացի այս տնից, Իսահակյանները Ղազարապատում էլ հողամաս, քարվանսարա ու ջրաղաց են ունեցել: Նիկողայոսը եղել է շատ գրագետ մարդ ու լավ իմացել է Նարեկացի: Երեկոները հարազատները հավաքվել են տան հյուրասենյակում, թիկն տվել գյումրվա բարձերին ու լսել Նարեկացի՝ Նիկողայոսի ընթերցմամբ»,-պատմում է թանգարանի տնօրեն Կարինե Վիրաբյանը:
Հենց այս նույն տան թոնրատանն էլ, ծնվել է մեծ բանաստեղծը՝ Սահակի և Ալմաստի 7-րդ որդին: Շիրակ աշխարհում հոկտեմբերը բավական ցուրտ էր, տան ամենատաք սենյակը թոնրատունն էր, որտեղ էլ և ծնվել է Ավետիք Իսահակյանը: Մայրը՝ Ալմաստը, բավական մեծ տարիքում է Ավետիքին լույս աշխարհ բերել: Դրա համար հայրը՝ Սահակը, շատ էր անհանգստանում, և երբ ծնվում է տղան, տատմերը դուրս է վազում թոնրատնից ու աչքալուսանք տալիս՝ «Ավետի՛ս, ավետի՛ս տղա ծնվեց»: Սահակն էլ ներս է մտնում գրկում որդուն ու ասում՝ «Թո՛ղ ավետիս լինի ոչ միայն իմ ընտանիքի համար»:
Ավետիքը այս տանն ապրել է մինչև 1911թ.-ը՝ մինչև իր թափառական կյանքը:
Թանգարանի սենյակներից մեկը վարպետի աշխատասենյակն է, որտեղ ամեն ինչ այնպես է, ասես Իսահակյանը հենց նոր է գրիչը վայր դրել ու դուրս եկել սենյակից: Աշխատասենյակի պատին Աբովյանի դիմնակարն է. Աբովյանը Իսահակյանի ամենասիրած գրողն է եղել: Վարպետը երկար ժամանակ փնտրել է «Վերք Հայաստանի» վեպը: Մի անգամ հաջողվել է գիրքը գտնել մի քահանայի մոտ, Իսահակյանը գնել է այն՝ քահանային տալով 1 սալա ձկուկ ու Աստվածաշունչ: Աշխատեսնյակում են նաև իր սիրած գրիչներն ու առաջին թերթերը, որոնց թղթակցել է նա, սենյակում նաև գրքեր, հանրագիտարաններ կան: Հյուրասենյակում էլ՝ սեղանին, ինքնաեռն է, այն նույն ինքնաեռը, որը սիրել է իր հետ երկրե-երկիր տանել Ավետիքը:
Թանգարանի ցուցանմուշների մեջ նաև սրճեփն է՝ Ավետիքը սուրճ էլ է շատ սիրել: Այստեղ նաև պահում են այն ամենն, ինչը պատմում է Ավետիքի՝ Շուշանի հանդեպ ունեցած սիրո մասին: Անպատասխան, բայց շատ խորը սիրո, որից էլ ծնվել են իսահակյանական սիրո երգերը: Այստեղ կարելի է գտնել նաև ցուցանմուշներ Իսահակյանի Ճեմարանական ու Լայպցիգի համալսարանում որպես ազատ ունկնդիր սովորած տարիներից:
1988 թվականի երկրաշարժից որոշակի տուժեց նաև թանգարանը, ինչի պատճառով այն այցելուների առաջ փակ էր մինչև 2002 թվականը: 2002 թվականին՝ վերանորոգումից հետո, կրկին թանգարանը բացվել է ու շարունակել Իսահակյանների տանն ընդունել հյուրերին՝ պատմելով վարպետի անցած-գնացած տարիների ու թողած հարուստ ու անգնահատելի ժառանգության մասին:
