Իրականում, սկզբից էլ կանխատեսելի էր, որ Հայաստանում ընթացող նախընտրական ժամանակահատվածում Ազգային ժողովի աթոռի համար կռիվ տվող կուսակցությունների ու դաշինքների համար արցախյան հակամարտության կարգավորման հիմնախնդիրը ամենագլխավոր խաղաքարտերից մեկն է լինելու:
Դե հասկանալի է, որ բարձր ամբիոններից ու հանրահավաքների հարթակներից շատ են խոսելու նաև տնտեսության, սոցիալական խնդիրների ու օլիգարխիայի մասին: Երկրում եղած նվազագույն աշխատավարձերի, թոշակների ու բանկային համակարգի քաղաքականության մասին նույնպես խոսվելու է:
Սրանք այն թեմաներն են, որոնք շահելու են ընտրողի սիրտն ու քվեներ են բերելու: Բայց պետք է հասկանալ, որ Հայաստանում եղած ներքին քաղաքական խաղի կանոնները 1988 թվականից ի վեր մի գլխավոր խնդրի շուրջ են ծավալվել, որը հետևում է թողել մյուս բոլոր հարցերը։ Ու այդ գլխավոր խնդիրն արցախյան հարցի կարգավորումն է:
Գրեթե 30 տարի է այդ խնդրից օգտվում են և՛ ընդդիմադիր ուժերը, և՛ երկրի ղեկավարությունն` իր կողմնակիցների հետ միասին:
Օգտվել են ու անկասկած օգտվելու են նաև արտաքին ուժերը, որոնք, փաստորեն, բավական լուրջ աշխատանք են տանում ներքին քաղաքական դաշտում` գիտակցելով, որ հայ ընտրողի սիրտն ու միջազգային քաղաքական ասպարեզում երկրի ընտրած ուղին իսկապես կարելի է շահել ոչ թե տնտեսական օգնության միջոցով, ոչ թե վարկերով ու հարուստ ապագայի խոստումներով, այլ առաջին հերթին հենց արցախյան խաղաղ կարգավորման գործընթացին աջակցելով:
Իհարկե, սոցիալ-տնտեսական գործոնը լուրջ դեր է խաղում Հայաստանի ներքին կյանքում, ու հայերն այդ առումով ոչ ոքից չեն տարբերվում: Մենք նույնպես ուզում ենք բարգավաճող երկիր ու պետություն ունենալ, բարձր աշխատավարձեր ու թոշակներ ստանալ, տարեցտարի տնտեսական առաջխաղացում գրանցել ու, ի վերջո, ոչ թե ստիպված լինել տուն-տեղ, ընտանիք թողած, ռուսաստաններ ու եվրոպաներ գնալ, այլ հենց Հայաստանում հող մշակել, տուն կառուցել, ինչպես հիմա ընդունված է ասել, օֆիս գործի գնալ ու վաղվա համար չանհանգստանալ։
Այս հարցում հայերն իսկապես նման են մյուս ժողովուրդներին:
Բայց այդ ամենը, որքան էլ կարևոր լինի, միևնույն է, ամենակարևորը չէ, որովհետև Արցախ ու Արցախի հարց գոյություն ունի…
Ու որքան էլ այդ հանգամանքը զարմանալի լինի արտաքին ուժերի համար, միևնույն է, ստիպված են այդ փաստի հետ հաշվի նստել ու իրենց բոլոր մոտեցումները կառուցել հենց այդ հանգամանքը հաշվի առնելով: Էլ չխոսենք ներքին քաղաքական ուժերի մասին: Մանավանդ, նախընտրական շրջանում։
Նույնիսկ այն վեճերը, որոնք իրար դեմ պայքարող կողմերը վարում են հեռուստատեսությամբ կամ առցանց ու տպագիր լրատվամիջոցների միջոցով, ու սոցիալ-տնտեսական կամ ֆինանսատնտեսական բնույթ են կրում, միևնույն է, ի վերջո հենց արցախյան կարգավորման խնդրով են ավարտվում:
Ու առճակատման դուրս եկած կուսակցություններն ու դաշինքներն էլ լիովին գիտակցում են, որ նույնիսկ ամենափայլուն խոստումները` հարուստ ու բարեկեցիկ կյանքի մասին, միևնույն է, պետք է համեմված լինեն արցախյան խնդրի խաղաղ կարգավորման հստակ ու կոնկրետ քաղաքական նախագծերով։
Իրականում, զուր չեն ասում, որ ամենաշատը ստում են որսի, պատերազմի ու ընտրությունների ժամանակ։ Հիմա հենց այդ ժամանակն է. ընտրությունները վրա են հասել, իսկ պատերազմի վտանգը դեռ ճոճվում է մեր գլխին: Ու արդեն ակնհայտ է, որ այդ փաստը կարևորագույն դեր կունենա Ազգային ժողովի ընտրությունների ժամանակ: Դրա համար ներքին քաղաքական հարթակներում առճակատման ելած կողմերն էլ գաղափարական տեսանկյունից բավական ծանր խնդիր ունեն լուծելու։
Չէ՞ որ այդքան էլ հեշտ չէ ապացուցել ընտրողին, որ հենց ինքն է այն միակը, որ կարող է արցախյան կարգավորման խնդիրը լուծել մեր օգտին, այն էլ` խաղաղ ճանապարհով։ Այսօրվա ընտրողը դրան գուցեև հեշտությամբ հավատար, եթե չլիներ անցյալ տարվա ապրիլի արյունալի քառօրյան։
Մինչ օրս էլ ամեն առավոտ մենք սրտատրոփ բացում ենք լրատվական կայքերն ու թերթերն`իմանալու, թե այս գիշեր ինչ է տեղի ունեցել սահմանին, ինչ զինատեսակից են այս անգամ կրակել մեր դիրքերի ուղղությամբ, արդյոք նորից զոհ կամ վիրավոր չենք ունեցել։
Ու արդեն մի այլ հարց է առաջանում`այս պարագայում նախընտրական արշավի քարոզիչներից որի՞ն հավատանք։
Նրան, ով պահանջում է Մադրիդյան սկզբունքներից հրաժարվել, թե՞ նրան, ով պնդում է, որ արևմուտքն է մեզ օգնելու։ Գուցե նրան, ով ասում է, որ առաջին հերթին հզոր, ուժեղ բանակ է պետք ունենալ, կամ նրան, ով պնդում է, որ արդեն ժամանակն է Արցախի պետականությունը ճանաչել ու պահանջել, որպեսզի պաշտոնական Բաքուն բանակցությունների սեղանի շուրջ նստի հենց Ստեփանակերտի հետ։
Հարցեր, հարցեր, որոնց հստակ պատասխանները նույնիսկ հենց իրենք` ելույթ ունեցողները չունեն:
Ու եթե դրան ավելացնենք այն հանգամանքը, որ գլոբալ քաղաքական տեսանկյունից թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին ուժերը ստեղծված իրավիճակն անպայման ուզում են հենց իրենց օգտին շրջել, հասկանալի է դառնում, թե որքան դժվար է հայ քաղաքացու համար ճիշտ ընտրություն կատարել։
Ես անձամբ, իհարկե, շատ կուզեի` մի ուժ ի հայտ գար ու երաշխավորեր, որ սահմանին այլևս չեն կրակելու։ Կամ էլ այնպիսի մեկը լիներ, որը ասենք մի արտադրամաս դներ, որտեղ գոնե երեքակնանի հեծանիվ արտադրվեր, որպեսզի գոնե մի 20- 30 մարդ, օրինակ, Գյումրիում կամ Վանաձորում, վաղ առավոտյան վեր կենար, գործի գնար, հաստոցի մոտ կանգներ ու երեկոյան ժամը 6-ին էլ տուն վերադառնար: Ու մի 500-ից 1000 դոլար էլ աշխատավարձ ստանային։
Ցավոք, պարզվում է, որ դրան հասնելն այդքան էլ հեշտ բան չէ: Ու եթե, օրինակ, գործարանի կամ արտադրամասի խնդրում, երևի թե, միայն ինքներս մեզ պիտի մեղադրենք, ապա սահմանի խաղաղության երաշխիքն անմիջականորեն կապված է հենց արտաքին ուժերի, շահագրդիռ գերտերությունների ու նաև մեր հարևան Ադրբեջանի դիրքորոշման հետ:
