Առաջին անգամ Արագած լեռան վրա ես հանդիպեցի իսկական գայլի, ավելի ճիշտ՝ դա էգ գայլ էր և նույնիսկ կերակրող։ Չորս հոգուց կազմված մեր խումբը որոշեց գիշերել վրաններում` Քարալիճի մոտ, որպեսզի առավոտյան ժամը հինգին բարձրանանք Հարավային գագաթ, իսկ հետո Հյուսիսային (4095 մետր)։
Հիշում եմ՝ ես անպայման ուզում էի բարձրանալ Հայաստանի ամենաբարձր գագաթը և նվիրել իմ վերելքը եղբորս 25-ամյակին։ Դա 2006թ-ի սեպտեմբերի սկիզբն էր։ Ես տափաստանի մարդ եմ, վերջերս էի Ռուսաստանից տեղափոխվել Հայաստան և առաջին անգամ էի հայտնվել լեռներում։
Գիշերն արթնացա ինչ-որ ձայներից. սարահարթը ցնցվում էր, տղաներն այս ու այն կողմ էին վազվզում և ինչ-որ բան քննարկում ինձ համար անհասկանալի հայերենով։ Ես գլուխս դուրս հանեցի վրանից ու հարցրի. «Ի՞նչ է պատահել»։
«Գայլը, գայլն է եկել»,- ասաց Արմանը, որն այս պատմության գլխավոր դերակատարներից մեկն էր դառնալու։ Այդ գիշեր ոչ մեկին չհաջողվեց քնել, դա իմաստ էլ չուներ։ Մենք խարույկ վառեցինք, ջուր տաքացրեցինք և թեյ պատրաստեցինք։ Էգ գայլը հեռվում կանգնել էր և հետևում էր մեզ։ Նա մենակ էր։ Միայնակ գայլը։
Նա այնքան էր հիշեցնում իմ կյանքի առաջին և վերջին շանը` Ամուրին։ Ընդ որում, Ամուրը հովվաշան և գայլի խառնուրդ էր։ Հայրս գնել էր նրան անտառապահից, երբ դեռ ձագ էր։ Ես երբեք չեմ վախեցել Ամուրից և մանուկ հասակում խաղացել եմ բակում նրա հսկողության տակ։
Նա մեծ էր` մոխրագույն ու դեղնավուն աչքերով։ Հաճախ էր հետևում, թե ես ինչպես եմ խաղում դրսում… Ամուրը քնքուշ շուն էր և թույլ էր տալիս ինձ հրել իրեն, գլորել, բարձրանալ իր վրա… Ես նրան այդպիսին եմ հիշում։
Մի անգամ հայրս Ամուրին ժամանակավորապես տվեց քրոջը. նրա ամուսինն ինչ-որ տեղ է մեկնել, և Ամուրը պետք է հսկեր նրանց տնտեսությունը։ Ամուրը փախավ, վերադարձավ տուն։ Հայրս նրան կրկին տարավ հորաքույր Տայայի մոտ։ Այդ ժամանակ էլ ոչ մի շղթա չպահեց նրան. առավոտյան նա նստած էր մեր տան դարպասների մոտ ու սպասում էր, թե երբ ներս կթողնեն իրեն։ Երրորդ անգամ Ամուրը, պոկելով շղթան, չարացած հարձակվել էր հորաքույր Տայայի վրա… Հարևանը, ճիչերը լսելով, հրացանով կրակել էր Ամուրին։
Դա իմ կյանքի առաջին ողբերգությունն էր։ Ես` երեխա, որն իրեն հաճախ էր զգում միայնակ գայլուկի նման, (ծնողներս աշխատում էին, ինձ թողնում էին ծեր տատիկիս մոտ, իսկ նա հաճախ էր այցելում ընկերուհիներին) կորցրեցի ընկերոջս։ Ես այլևս երբեք շուն չունեցա։ Ավելի ճիշտ, մեր բակում տարբեր ժամանակահատվածներում տարբեր շներ են ապրել, ավելի հաճախ դրանք գերմանական և կովկասյան հովվաշներ էին, բայց ես չեմ հիշում նրանց անունները։
Արագածի գայլն ինձ հիշեցրեց Ամուրին։ Ես համոզված էի, որ նա չի կարող վատ բան անել։ Այդպես էլ պատահեց։ Որոշ ժամանակ անց նա մոտեցավ մեզ, իսկ հետո թողեց, որ Արմանը մոտենա իրեն։ Միայն Արմանը։ Նա կերակրեց գայլին։
Մենք այդ ժամանակ չգիտեինք, որ գայլին կերակրում էին Քարալիճի մոտ ապրող գիտնականները։ Չնայած դրան` գայլը թույլ տվեց, որ իրեն մոտենա մեզանից միայն մեկը, որին ինքն էր ընտրել։ Գայլը գռմռաց ինձ վրա` իգական սեռի միակ ներկայացուցչի։
Պարզվեց, որ գայլը կերակրող մայր էր, բայց դա չխանգարեց նրան, որ լուսաբացին մեզ հետ սար բարձրանա։ Նա մեզանից 100 մետր առաջ էր վազում, կանգ առնում, հետ նայում։ Մենք նույնիսկ մոռացել էինք, որ նա գիշատիչ է, ասես մեզ շուն ուղեկցեր։ Գայլն առաջինը հասավ Արագածի հյուսիսային գագաթ, սպասեց մեզ, հետո թաքնվեց։ Իջնելիս մենք մի քանի անգամ տեսանք նրան։
Վերջին անգամ, երբ մենք անցնում էինք Հարավային և Արևմտյան գագաթների միջև ընկած թամբով, այդտեղից երևաց Քարալիճը… Նա հեռացավ` կատարելով իր առաքելությունը։
