Գոհար Սարգսյան, Sputnik.
Հովհաննես Թումանյանի տուն-թանգարան չհասած` ծառերի ստվերում տեղադրված նստարանին ալարկոտ զրուցում ու մեկումեջ հորանջում էր 3 տղամարդ։ Մոտեցանք հարցնելու` ինչպես հասնել գյուղի միակ եկեղեցին։
«Տեր Գևորգը… էէէ, չէ, Տեր…, մի խոսքով` էն կողմում ա»,- փորձելով հիշել եկեղեցու անունը` ուղղությունը ցույց տվեց տղամարդկանցից մեկը։
Մեր հարցին` եկեղեցի չե՞ք այցելում, նրանք վիրավորված տեսք ընդունեցին, թե ինչպե՞ս կարող են չայցելել։
Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին գտնվում է անմիջապես Հ. Թումանյանի տուն-թանգարանի դիմաց։ Այնտեղ են թաղված բանաստեղծի հայրն ու պապը։ Թումանյանի հայրը` Տեր Թադեոսը, հենց այդ եկեղեցու քահանան է եղել։
Եկեղեցում մարդ չկար, դռներն էլ` փակ։ Մեզ տեսավ մոմավաճառն ու եկավ դռները բացելու։ Նա պատմեց` ամսական 1-2 մարդ մտնի եկեղեցի, երջանիկ կլինեն։ Հետո մանրամասնեց, որ մարզում` հատկապես իրենց գյուղում, մարդիկ հեռու են եկեղեցուց։
«Ում երեխեն բանակում է… տենց մի երկուսը կարող է գան ու մոմ վառեն։ Քառասուն տնտեսության մեջ կարող է 4 ընտանիք գա։ Ասենք, ճվում են` Մարինե քիրիկ, գալիս եմ, բացում, իսկ մինչ այդ փակ է։ Հիմա որ բաց թողեցի, էն հավերը մեջն են դառնալու»,- ասաց նա։
Քահանային եկեղեցում չհանդիպելով` զանգահարեցինք նրան։ Տեր Գրիգորիս քահանա Դերմենջյանը պատմեց, որ 10 գյուղի քահանա է, հետևաբար ըստ օրերի է բաշխում` որ օրը որ գյուղի եկեղեցի գնա։
«Տարածաշրջանին ծանոթ էի, գիտեի, որ այդտեղ դժվար է լինելու, որովհետև հիմնական մասը` մոտ 90 տոկոսը, մեր եկեղեցու ծիսական կյանքով չի ապրում։ Չեն մասնակցում պատարագներին, ժամերգություններին։ Շաբաթվա ընթացքում շրջում եմ տարբեր գյուղերում, որոշակի օրեր Դսեղում, մյուս օրերին` այլ գյուղերում։ Կոնկրետ այս եկեղեցում մոտ 100 տարի քահանա չի եղել»,- ասաց նա։
Ինքը` Տեր Գրիգորիսը, դեռ մանկուց է որոշել հաղորդակից դառնալ հոգևոր կյանքին։
«Ես 8 տարեկանից ծառայել եմ Վանաձորի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցում, շապիկ եմ հագել, խորան եմ բարձրացել, ժամերգությունների, ծիսակատարությունների մասնակցել»,- պատմեց քահանան։
Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցում նա ծառայում է մեկ տարի։ Ասում է` քահանաների պակաս կա Լոռու մարզում, գուցե դա է ու նաև Խորհրդային միության ժամանակ արմատացած մտածելակերպն է պատճառը, որ Դսեղի եկեղեցին մոտ 100 տարի քահանա չունի։
Հիմա նրա հույսը երեխաներն են, քանի որ մեծերն այլևս անսասան են իրենց համոզմունքների մեջ։ Շաբաթը մեկ գալիս է Դսեղ, այցելում տեղի դպրոց ու դաս անցկացնում աշակերտների հետ։
«Մենք մեկ օր ենք քրիստոնեական դասեր անցկացնում, քիչ են այցելողները, բայց հույս ունենք, որ կավելանան»,- ասաց քահանան։
Բայց այսքանով խնդիրները չեն սահմանափակվում։ Նրա խոսքով` եկեղեցու պատմության դասագրքերում հիմնականում կաթողիկոսների կյանքի պատմությունն է, իսկ երեխաներին պետք է իմանալ` ինչ է եկեղեցին, ինչպես ու ինչի համար են կատարվում ծիսակարգերը։
«Դա նրանից է, որ դպրոցներում եկեղեցու պատմություն են դասավանդում պատմության ուսուցիչները, ովքեր բավարար տեղեկություն չունեն եկեղեցու մասին, ինչքան էլ վերապատրաստվեն»,- ասաց նա։
Դսեղի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին միակն է, որ գործում է մինչ օրս։
Եկեղեցին կառուցվել է 5-րդ դարում։ Հարավային ավանդատունը հետագայում` X դ., Մամիկոնյան իշխանների միջոցով վերափոխվել է զանգակատան, որի արևելյան ճակատին պահպանվել է Մամիկոնյան տոհմի զինանշանը` երկգլխանի արծիվ, ճանկերում` գառ: Հարավային պատին փորագրված է արևի ժամացույց:
Եկեղեցին վերակառուցվել է 1900 թ., որի մասին հիշատակվում է գմբեթարդի ճակատային կամարի արձանագրության մեջ: Ներկայիս տեսքը եկեղեցին ստացել է այդ վերակառուցումից հետո: Եկեղեցու վերջին վերակառուցումը կատարվել է 1969 թվականին:
