ԵՐԵՎԱՆ, 10 նոյեմբերի – Sputnik. Մագիլի քարանձավի հիմնական մուտքը ճաղավանդակով փակված է, բայց արդեն 10 ամիս է` մարդիկ բացել են քարանձավ տանող երկրորդ մուտքը, և ցանկացողներն անարգել կարողանում են ելումուտ անել: Քարանձավը վերածվել է աղբանոցի, ավերվել է նաև մշակութային շերտը: Մանրամասներ է ներկայացնում քարանձավագետ Սմբատ Դավթյանը:
«Մշակութային շերտը մի դահլիճում ամբողջությամբ ավերված է: Այնտեղ ոսկորները հանել են, կերամիկան հանել են, ու այսօր ոչ մի բան չեք գտնի: Որքան էլ հայտարարում են, թե պաշտպանում են, նման բան չկա»,- ասաց նա:
Նույն իրավիճակն է նաև Մոզրովի և Արջերի հայտնի քարանձավներում` չնայած երեք քարանձավներն էլ ներառված են պետության կողմից պահպանվող հուշարձանների ցանկում:
Քարանձավը պահպանելու լավագույն տարբերակը, որն այսօր ընդունված է ամբողջ աշխարհում, քարանձավագետի խոսքով, դրանց շահագործումն է զբոսաշրջային նպատակներով:
«Մենք 9 տարի շարունակ դիմել ենք մշակույթի նախկին նախարարին՝ առաջարկելով Մոզրովի քարանձավը վարձակալության տալ մեր կազմակերպությանը:
Հնարավոր բոլոր տարբերակներով մեր այս առաջարկությունը փորձել են մերժել: Նույնիսկ ասացին՝ այնտեղ չղջիկներ կան: Մենք աշխարհում ընդունված ամենախիստ բնապհպանական նորմատիվներով ծրագիր ենք կազմել: Արտասահմանում զարմանում են, որ մենք առաջարկում ենք այնպիսի բիզնես ծրագիր, որ քարանձավը տարվա 5 ամիսը չաշխատի չղջիկի համար»,- պատմում է մասնագետը:
Հայաստանում գրանցված 10 000 քարանձավներից առնվազն 100-ը, մասնագետների համոզմամբ, կարող են զբոսաշրջային այցելության վայրեր դառնալ ու ներկայացնել մեր երկրի եզակի այս ունեցվածքը աշխարհին: Բայց ներկայիս պետական քաղաքականության հետևանքով դրանք աստիճանաբար վերանում են:
Քարանձավների համար ամենաավերիչը գանձագողերի ու գանձ փնտրողների գործողություններն են, ցավոք, երբեմն նաև իշխանության ներկայացուցիչների դրդմամբ:
«Վայքում մի մարզպետ կար, որը հիմա դեսպան է կարծեմ: Նա մի հայտարարություն էր արել, թե՝ ուրեմն այնտեղ մի բան կա, որ քարանձավագետներն ուզում են անպայման սեփականաշնորհել Մագիլի քարանձավը՝ գանձ, ոսկի: Հետևանքը եղավ այն, որ մի քանի ամսվա ընթացքում խստացված պայմաններում ամբողջ առաջին սրահի մշակութային շերտը քանդեցին՚,- պատմում է Քարանձավագիտական կենտրոնի նախագահ Սամվել Շահինյանը:
Ի դեպ, Հայաստանում կան նաև աշխարհում եզակի քարեդռնավոր քարանձավներ: Հազարավոր տարիներ առաջ տեղադրված դրանց քարե դռներն առ այսօր հեշտությամբ բացվում ու փակվում են: Եզակի այս քարանձավներից Հայաստանում 80-ական թվականներին գույքագրվել է շուրջ 40-ը: Այսօր մնացել է ընդամենը 20-ը:
