Արմենուհի Մխոյան, Sputnik.
Այսպիսին է Հառիճի Թրբանճյան ընծայարանի սաների առօրյան: Միակ տարբերությունն այն է, որ հանգստի ժամերին նրանցից յուրաքանչյուրն ընտրում է իր նախընտրած հանգիստը, հիմնականում՝ ընթերցանություն կամ երգեցողություն:
Այսօր շատերի համար գրեթե անհավանական թվացող օրվա ռեժիմ ու կարգապահական խիստ պայմաններ այն տղաների համար, որոնք որոշել են համալրել հոգևորականների շարքը: Ընծայարանն ավարտելուց հետո գրեթե բոլոր սաները դիմում են Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի կրթական հաստատություններ՝ Գևորգյան հոգևոր ճեմարան կամ Սևանի Վազգենյան հոգևոր դպրանոց:
Միայն կրթական-հոգևոր առանձնահատուկ ծրագիրը չէ, որ սաներին կապում է հոգևոր այս կրթօջախի հետ, այլ՝ ստեղծված ջերմ ու ընկերական մթնոլորտը, հավասարը հավասարի հետ լինելու պարտադիր պայմանն ու աչքի առաջ՝ տեսուչների ու վերակացուների օրինակը:
«Այս միջավայրում շատ հեշտ է հաղթահարել ամեն ինչ, նույնիսկ ընտանեկան շատ խնդիրներ: Այստեղ բոլորս հավասար ենք՝ նույն ծրագրերով ու նպատակներով, պահանջներն էլ բոլորիս համար նույնն են,- վստահեցնում է ԺԲ լսարանի սան Հովհաննես Իգիթյանն ու անկեղծանում,- եթե այս ոլորտը չլիներ, կնախընտրեի բժշկությունը և հոգին բժշկելու փոխարեն կզբաղվեի մարմինը բժշկելու առաքելությամբ»:
Հովհաննեսի համար ընծայարանական կյանքը դժվարություն չէ, այլ՝ լավ հիմք Մայր Աթոռի մյուս կրթական հաստատություններում սովորելու համար:
«Այս դժվարություններն ավելի շատ մեզ կոփում են, ստեղծում ինքնուրույն նկարագիր: Շատ հաճախ արտաքին աշխարհի հետ կապի բացակայությունը թույլ է տալիս ընդլայնել աշխարհայացքը՝ նպաստելով մեր հոգևոր նկարագրի զարգացմանը»,- վստահեցնում է դպիր Հովհաննեսը:
Ընծայարանում եկեղեցու հետ անմիջական կապը՝ պատարագներին, ժամերգություններին մասնակցելը, մեծ փորձ է բոլոր տղաների համար:
«Մեր մի ձեռքում խաչն է, մյուսում՝ գիրը»,- ասում են սաները:
Այսօր արդեն «Գևորգյան» և «Վազգենյան» ճեմարաններում վստահեցնում են՝ Հառիճի ճեմարանի սաները տարբերվում են սովորական դպրոցներից դուրս եկած դիմորդներից, քանի որ ադեն իսկ ծանոթ են այս միջավայրին, գիտեն ուր են գալիս և ինչու: Հառիճի ընծայարանում սաները կրթվում են ավագ դպրոցի ծրագրով, որին գումարվում է նաև հոգևոր թեքումը:
Նարեկ Գասպարյանը 5 տարի ծառայել է Բյուրականի «Սուրբ Հովհաննես» եկեղեցում և Ընծայարան է եկել Սևանի վանահոր առաջարկով: Եկել ու միանգամից գերվել է այս հաստատության կրթական որակով ու կարգուկանոնով, ու եթե ուսումնառության երկու տարվա ընթացքում դեռ մտածում էր այլ բուհական հաստատության մասին, ապա այսօր արդեն՝ ավարտականի շեմին, հաստատ է որոշել՝ կրթությունը շարունակելու է Մայր Աթոռի կրթական հաստատություններից որևէ մեկում:
«Հառիճն ինձ շատ բան տվեց. այն ամենը, ինչ ես չէի կարող ստանալ սովորական դպրոցում: Բայց ամենակարևորը եկեղեցու հետ կապն է: Իմ կյանքի ամենալավ ժամանակն է եղել, ժամանակ, որ ես ապարդյուն չեմ անցկացրել՝ սովորել, ընկերներ ձեռք բերել ու բացահայտել հոգևոր աշխարհը,- նշում է Նարեկ Գասպարյանն ու ավելացնում,- ինձ համար քահանայի ամենալավ քարոզը եղել է քահանայի կյանքը»:
Հառիճավանքի Թրբանճյան ընծայարանն այսօր ավագ դպրոցի կրթական ծրագիր է իրականացնում՝ ՀՀ կրթության և գիտության նախարարության տրամադրած կրթական լիցենզիայով, սակայն մինչ այդ վանական համալիրը դեռևս 7-րդ դարից հայտնի համանուն վանական դպրոցի մասն է կազմել: 13-րդ դարակեսին մոնղոլ-թաթարական քոչվորների արշավանքերի հետևանքով վանքն ամայության է մատնվել մինչև Հառիճի վանական ընկերության հիմնումը (1850 թվականին Գյումրիում): Հառիճավանքի դպրոցը կանոնավոր գործունեություն է սկսել 1856 թվականի նոյեմբերի 1-ին, իսկ անդրանիկ դասարանը 17 սան է ունեցել:
Դպրոցն իր գոյությունը շարունակել է մինչև 1917թ.-ը՝ ունենալով 374 շրջանավարտ: Այստեղ են սովորել անվանի գրող Ավետիք Իսահակյանն ու հայտնի լեզվաբան Երվանդ Տեր-Մինասյանը:
Ցավոք, 20-րդ դարասկզբին խորհրդային կարգերը հաստատվելուց հետո կրթօջախի գոյությունը դադարեցվել է: Թվում էր՝ Հառիճավանքի դպրոցի ավանդույթները վերացել են, սակայն 2012թ.-ի փետրվարին Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի որոշմամբ, Հառիճավանքի դպրոցում, որը սկսեց կոչվել ընծայարան, Գևորգյան հոգևոր ճեմարանի նախապատրաստական լսարան կազմակերպվեց. առաջին 8 շրջանավարտներն արդեն 2012թ.-ի օգոստոսին մասնակցեցին «Գևորգյան» ճեմարանի ընդունելության քննություններին: 2012-2013թթ. ուսումնական տարվանից Հառիճավանքի ընծայարանը սկսեց գործել իբրև ավագ դպրոց:
