ԵՐԵՎԱՆ, 3 հունիսի — Sputnik. Վասիլի Ստուսի այլախոհական կենսագրությունը սկսվեց 1965թ-ից, երբ Կիևում, Փարաջանովի ֆիլմի ցուցադրությունից հետո բեմ է բարձրանում Իվան Դյուբան ու սկսում խոսել այլախոհների նկատմամբ սովետական իշխանության հալածանքներից։ Իսկ երբ Դյուբային իջեցնում են բեմից, նրա կիսատ մնացած միտքն ավարտին է հասցնում դահլիճում նստած երիտասարդ Ստուսը` հայտարարելով սովետական իշխանության կողմից ձերբակալված 28 ուկրաինացի մտավորականների անունները։
Այս ելույթից հետո Ստուսը հեռացվում է ասպիրանտուրայից և վերածվում այլախոհի, ապա` քաղբանտարկյալի։ Խորհրդային 19-րդ ճամբարի պատժախցում էլ Վասիլ Ստուսին հանդիպել է նրա հայազգի գաղափարակից Ազգային միացյալ կուսակցության անդամ Ռազմիկ Մարկոսյանը։
«Վասիլ Ստուսը հայերեն չգիտեր, բայց խնդրում էր, որ իր համար հայերեն բանաստեղծություններ կարդայի` ասելով` «հայոց լեզուն աղոթքի պես է հնչում,- հիշում է Ռազմիկ Մարկոսյանը և ավելացնում,- թող որ այս գիրքն իր երկրի ազատության համար նահատակված ընկերոջս հայերեն հետմահու աղոթքը լինի»։
Ստուսը մահացել է 1985թ.-ին` երկար տարիներ կալանավայրերում ու աքսորավայրերում անցկացնելուց հետո։ Անազատության մեջ ծնված նրա ստեղծագործական ժառանգությունն անհայտ ճակատագրի է արժանացել`մնալով խորհրդային իշխանությունների ձեռքում։ Բայց դա նույնիսկ խիստ արգելքն ի զորու չի եղել արգելել դրանց տարածումը։ Նրա ստեղծագործությունները ԽՍՀՄ-ում արգելված էին, բայց գաղտնի արտագրվում ու ձեռքից ձեռք էին փոխանցվում։
«Անձամբ ինձ հաջողվեց 50 բանաստեղծություն փրկել», —հիշում է Ռազմիկ Մարկոսյանը։
Այսօր Վասիլ Ստուսի բանաստեղծություններին ծանոթանալու հնարավորություն ստացավ նաև հայ ընթերցողը։
