Արմենուհի Մխոյան, Sputnik.
Ալեքսանդրապոլի տարազը, որը նաև Բարձր Հայքի տարազի մի մասն է կազմել, տարբերվել է մյուս շրջանների տարազներից. տղամարդիկ հագել են կովկասյան չուխա-չերքեզիներ, դոշով արխալուղ, կրել են գդակներ, երկարաճիտ կոշիկներ, մեջքին էլ արծաթյա գոտի են կապել: Կանայք երկար գոգնոց են կրել` կտորից գոտիով, որի վրա նշված է եղել կնոջ ամուսնության տարեթիվն ու անվան սկզբնատառերը: Եթե կինը գոտի է կրել, հասկացել են` ուրեմն ամուսնացած է:
«Կանայք երկարաթև ու երկարափեշ զգեստներ են հագել՝ կրծքի լայն բացվածքով, իհարկե լայն բացվածքը փակել են ասեղնագործ կրծքասրտանոցով: Ամուսնացած կնոջ հագուստի հիմնական բաղադրիչը եղել է գոգնոցը, որը փաթաթված է եղել 3 մետր երկարությամբ մետաքսյա գոտիով: Իսկ գոտու վրա ասեղնագործած է եղել կնոջ անվան ու ազգանվան սկզբնատառերը, ամուսնության տարեթիվն ու մաղթանքերը, գոգնոցի ներքևի երկու անկյունում էլ նշաձև պատկերներ կամ կենաց ծառեր են եղել, որոնք խորհրդանշել են երիտասարդությունն ու սերունդ տալը: Որպես գլխի հարդարանքч կրել են ծոպավոր գդակ, որը ֆես է կոչվում, և ճակատզարդը՝ թանթանեն, որը թարգամանաբար կոչվում է շքեղություն»,- Sputnik Արմենիային մանրամասն ներկայացնելով Ալեքսանդրապոլի ավանդական տարազի մանրամասները՝ Գյումրու Քաղաքային կենցաղի ու ժողովրդական ճարտարապետոթյան թանգարանի գիտաշխատող Անահիտ Կարապետյանը նշեց, որ Ալեքսանդրապոլի տարազները տարբերվել են իրենց նրբաճաշակությամբ:
Ի տարբերություն երիտասարդների բաց ու վառ գույների հագուստների, մեծահասակներն ավելի մուգ ու առանց զարդանախշի հագուստ են կրել: Կտորի տեսակներն էլ տարբեր են եղել:
«Երկու տիպի դերձակներ են եղել քաղաքում՝ ասիական ու եվրոպական ոճի կարողներ: Եվրոպական ոճի կարողներին ասել են «պարտնոյներ», իսկ ասիական ոճի կարողներին՝ «թարզիներ»: Եվրոպական ոճով հագնվել են հիմնականում մեծահարուստները, իսկ ասիական ոճով՝ արհեստավորական խավը»,- ասաց Անահիտ Կարապետյանը:
Տարազ կարողներին շատ են հարգել Ալեքսանդրապոլում ու մականուններով են դիմել: Քաղաքում ամենահայտնի դերձակներից մեկը Ֆանտազի Արտաշն է եղել, որը ֆրակ է կարել: Ասում են՝ վարպետ Արտաշն այնպիսի մեծ երևակայություն է ունեցել, որ երբեք իր կարվածքները չի կրկնել:
Ալեքսանդրապոլցու համար հագուստը սրբություն է եղել, հատկապես գլխարկը՝ շախպեն, որը երբեք գլխից չի հանել: Միայն, ինչպես ալեքսանդրապոլցիներն էին ասում, երկու սուրբ վայր՝ եկեղեցի ու թատրոն մտնելիս է հանել, իսկ ռեստորանում լավ ուտել-խմելուց հետո էլ երկու ֆայտոն է պատվիրել, մեկն՝ իր, մյուսն էլ՝ շապխի համար: Ալեքսանդրապոլցին գդակն իր պատիվն է համարել ու, որպեսզի գինովցած պահին այն ներքև չգցի, մեկ այլ ֆայտոնի մեջ է դրել:
Այսօր Գյումրիում տարազ չեն կրում, ցավոք, շատ դեպքերում նրբաճաշակության մասին խոսելն էլ է ավելորդ: Գյումրու փողոցներով քայլերիս երբեմն թվում է՝ բոլորն իրենց հագուստները նույն խանութից են գնել: Շատերը սա ընտրության հնարավորության բացակայություն են համարում, մյուսներն էլ՝ սոցիալական խնդիր: Այն հնարավորությունը, որը կա Երևանում, Գյումրին չունի՝ չկան բազմազան խանութներ ու մեծ տեսականի:
Երբեմնի եվրոպական դերձակների մոտ իր հագուստը կարող գյումրեցին այսօր եվրոպական խանութներից օգտվելու համապատասխան ֆինանսական միջոց չունի:
«Հագնում են այն, ինչ շուկան է առաջարկում, երբեմն այնպես, ինչպես սերիալներն են թելադրում, ու կապ չունի՝ սազում է, թե չէ: Երևանում խանութներն են շատ, առաջարկվող տեսականին էլ, շփումն է դրսի հետ մեծ, ինչը տարբերվելու հնարավորություն է տալիս»,- նշում է Գեղարվեստի ակադեմիայի հագուստի մոդելավորման ամբիոնի վարիչ, դասախոս Տաթև Հարթենյանը:
Երիտասարդ գյումրեցի տղաներն էլ «գոհ» չեն իրենց շրջապատող աղջիկներից, ասում են՝ մռայլ տեսք ունեն, ավելի լավ կլիներ վառ գույներով տարբերվող հագուստներ կրեին, իսկ ամենակարևորը՝ նրբաճաշակ: Նորաոճ չի նշանակում թանկ ու միանման: Հագուստի մեջ տարազի տարրերը շատ ավելի նորաոճ կդիտվի՝ վստահեցնում են երիտասարդները:
Ժամանակակից հագուստն իր կրողի մասին նույնքան շատ բան է ասում, որքան տարազն իր ժամանակին:
