ԵՐԵՎԱՆ, 8 մայիսի — Sputnik. Շուշիի ազատագրման պլանը` հայտնի «Հարսանիք լեռներում» գործողությունը, գրեթե անթերի էր մշակման և իրականացման առումով։ Այն արմատական բեկում առաջացրեց Արցախյան ազատագրական պատերազմում:
Գործողությունն իրականացվել է 4 ուղղությամբ, այն ղեկավարել է Ինքնապաշտպանության ուժերի (ԻՊՈւ) հրամանատար Արկադի Տեր-Թադևոսյանը: Հրամանատարական կետերում էին գեներալ-մայոր Գուրգեն Դալիբալթայանը, Սերժ Սարգսյանը, Ռ. Գզողյանը, Զորի Բալայանը, կապը, բուժօգնությունը, հրետանային նախապատրաստությունը, ինժեներական ծառայությունը:
Շուշիի ազատագրման պլանը օրհնել և ԻՊՈւ շտաբի անդամներին հաջողություն է մաղթել Արցախի թեմի առաջնորդ Պարգև արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյանը:
Շուշիի ազատագրման օպերատիվ պլանը մշակվել է Ա. Տեր-Թադևոսյանի գլխավորությամբ, ինչին զինվորականները ձեռնամուխ են եղել Խոջալուն ազատագրելուց անմիջապես հետո: Պլանը կազմվել է մարտ-ապրիլ ամիսներին՝ հետախուզական խմբերի կողմից հակառակորդի ուժերի տեղակայումը, դիրքերն ու քանակական տվյալները ճշգրտելուց հետո: Հարձակման ճակատային գիծը շուրջ 25 կմ էր: Հակառակորդը հայկական կողմին գերազանցում էր կենդանի ուժով և սպառազինությամբ:
Կեսօրին մոտ հարձակման են անցել հակառակորդի 1 ռազմական ինքնաթիռ և ուղղաթիռներ, որոնք ռմբակոծել են հայկական ուժերի մարտաշարքերը, ինչպես նաև Շուշին ու Ստեփանակերտը: Ավելի ուշ պարզվել է, որ այդ օդային հարձակման նպատակը Շուշիում թողնված զինապահեստները պայթեցնելն էր, դրանով ադրբեջանցիները հույս են ունեցել կործանել ամբողջ քաղաքը, ինչը նրանց չի հաջողվել: Երեկոյան հիմնականում ավարտվել է Շուշիի «մաքրման» գործողությունը:
Մայիսի 9-ին հինավուրց հայկական բերդաքաղաքն ազատագրված էր:
Շուշիի ազատագրումը մի քանի կարևոր նշանակության ուներ Արցախյան պատերազմի տարիներին։ Նախ` այն պատմական անհրաժեշտություն էր և կոչված էր վերականգնելու հայկական հողի վրա հայերի ապրելու անկապտելի իրավունքը։ Դրանով նաև ամրապնդվեց Հայոց հաղթական ոգին: Այդ ճակատամարտով Արցախյան շարժումը թևակոխեց որակական նոր փուլ՝ վճռական բեկում մտցվեց պատերազմում, և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախությունը դարձավ իրական:
Շուշիի ազատագրումը նաև տնտեսական նշանակություն ուներ. Շուշին այդ օրերին ադրբեջանցիների համար դարձել էր Ստեփանակերտը հրետակոծող կրակակետ: Եվ ցամաքային ու օդային ճանապարհների շրջափակման, էլեկտրաէներգիայի, գազի ու խմելու ջրի պակասի և Շուշիից անընդհատ հրթիռակոծությունների պատճառով Ստեփանակերտում ու հարակից բնակավայրերում, ինչպես նաև ողջ հանրապետությունում կաթվածահար էր եղել տնտեսությունը: Այժմ Շուշիում բնակվում է 4.100 հայ, որոնց մի զգալի մասը փախստականներ են Սումգայիթ և Բաքու քաղաքներից: Քաղաքը պատերազմից զգալիորեն վնասվել է: 2007 թ. հունիսի 11-ին ստեղծվել է քաղաքի նոր հատակագիծը: Նախատեսվում է Շուշին մինչև 2020 թ. վերականգնել որպես Արցախի մշակութային կենտրոն:
