Գոհար Սարգսյան, Sputnik.
ԱՍԱԼԱ-ի մարտիկ Ալեք Ենիգոմշյանը պառկած էր Շվեյցարիայի Ժնև քաղաքի հիվանդանոցի բանտային բաժանմունքում: Շվեյցարական հյուրանոցներից մեկում ռումբի փորձարկման ժամանակ այն վաղաժամ պայթել էր ու լուրջ վնասել նրան: Շվեյցարական իշխանությունների վրա ճնշում գործադրելու և Ենիգոմշյանին ազատ արձակելու պահանջով ԱՍԱԼԱ-ի անդամները պայթյուններ կազմակերպեցին Մադրիդի հրապարակներից մեկում: Ռումբերից մեկը տեղադրված էր հեռախոսախցիկում, որտեղ այդ պահին իսպանացի լրագրողն էր:
«Մի հրեշային պայթյուն ինձ օդ է բարձրացնում: Երևի իմ ոտքերի տակ է պայթել, ականջներիս մեջ լսվում է դրա հետզհետե հեռացող արձագանքը: Ֆիզիկական ձայն է, երբեք չէի լսել, դղրդացնում է գանգիս ոսկորները և պայթում ուղեղիս մեջ: Կարող էի միայն գլուխս բարձրացնել: Մարմինս կարծես ցեմենտից լիներ»,- այս մասին հետագայում իր գրքում գրել է իսպանացի լրագրող Խոսե Անտոնիո Գուռիարանը:
Գուռիարանն այդ օրվանից կենաց ու մահու պայքար տարավ: Այսօր նա պատմում է, որ իր ապրելու գրավականն այն էր, որ չէր ուզում հանձնվել:
«Մահն ինձ համար անհեթեթ և հակասական է: Գիտեի, որ մահն իմ մահճակալի մոտ էր կանգնած՝ անցանկալի, զզվելի, նողկալի, սպասում էր արյունահոսության, խեղդվելուս: Մտածում էի՝ մահանում է պայքարո՞ղը, թե՞ պայքարից հրաժարվողը: Ես ընտրեցի պայքարելը»,-պատմեց նա:
Երբ նրա վիճակը կայունացավ, սկսեց հետաքրքրվել Հայոց պատմությամբ ու ԱՍԱԼԱ-ի գործունեությամբ: Նրա մոտ հարց էր առաջացել՝ ինչու՞ են հայ երիտասարդներն ընտրել այդ ուղին, ի՞նչն է նրանց դրդել:
«Պարզեցի, որ Հայաստանն ապրել է մի սարսափելի բարբարոսություն: Թուրքիան մի երկիր է, որի կառավարությունը չունեցավ այնքան համարձակություն, որ կարողանար ընդունել Հայոց ցեղասպանությունը, իսկ Գերմանիան, օրինակ, կարողացավ, Գերմանիան ընդունեց Հոլոքոսթը: Իհարկե, կան Թուրքիայում մտավորականներ, որ բարձրաձայնում են ցեղասպանության մասին, նրանք ասում են ճշմարտությունը, բայց դա շատ քիչ է»,- ասաց Գուռիարանը:
Հայերի մասին տեղեկանալուց ու նրանց պատմությունն իմանալուց հետո Գուռիարանը սկսեց մեծ համակրանք տածել հայ ժողովրդի հանդեպ:
«Հայերն էլ ինձ շատ դուր եկան, դուք շատ համակրելի ժողովուրդ եք, շատ ուշադիր, շատ ճիշտ ժողովուրդ եք»,- ասաց նա:
Բուժման երկարատև կուրսի ընթացքում Գուռիարանը ծանոթացավ նաև ԱՍԱԼԱ-ի գործունեությանն ու պահանջատիրությանը զինյալ ճանապարհով: Իմանալով Ալեք Ենիգոմշյանի մասին` նա նամակ գրեց նրան, սակայն Ենիգոմշյանն այն չստացավ: Գուռիարանը սկսեց բազմաթիվ նամակներ գրել հայկական թերթերի խմբագրություններ՝ առաջարկով հանդիպել ԱՍԱԼԱ-ի մարտիկների հետ: Այդ հանդիպումը տեղի ունեցավ:
«1982-ին` Մադրիդում պայթյունից մոտ 1,5 տարի անց, Գուռիարանն ուղեկցող լուսանկարչի հետ եկավ Բեյրութ, հանդիպումը կայացավ, այնտեղ էի ես ու Մոնթե Մելքոնյանը: Ինքն ուզում էր երկու բան հասկանալ՝ նախ` դրդապատճառները, ինչու նման պայքարի ձև ընտրվեց: Նրա համար մինչև օրս զինյալ պայքարն ընդհանրապես մերժելի է»,-ասաց ԱՍԱԼԱ-ի մարտիկ Ալեք Ենիգոմշյանը:
Այս հարցում մարտիկը Գուռիարանի հետ համակարծիք չէ: Տասնյակ տարիներ հայերն ընտրել են պայքարի խաղաղ տարբերակը, փորձել են այդ կերպ իրազեկել աշխարհին հայերի ու մարդկության հանդեպ իրականացված ոճրի մասին: Սակայն ջանքերն ապարդյուն են եղել: Հայ խիզախ երիտասարդները ցեղասպանության թեման լսելի են դարձրել զինված պայքարի միջոցով:
«Երբ կա խնդիր, իրավունքի հարց, հանիրավի հալածված կողմն իրավունք ունի հարցն արծարծել: Ոչ ոք իրավունք չունի հանդիմանել, երբ դիմում ենք բիրտ միջոցների: Եթե մարդ զենք է վերցնում անարդար ձևով, դա ընդունելի չէ: Քո պայքարի ձևը պետք է արդար լինի: Քանի որ Թուրքիան ցեղասպանություն է արել ու հայերին արտաքսել իրենց ծննդավայրից, իսկ նրանք արդեն իրավունք չունեին պայքարել Թուրքիայի մեջ, այդ պետությունը ներկայացնող խորհրդանիշերի դեմ զինյալ գործողություն սկսվեց»,- պատմեց Ալեք Ենիգոմշյանը:
Գուռիարանի համար անչափ տպավորիչ էին դիմակավորված երիտասարդները, ճակատին՝ պատմական Հայաստանի քարտեզով: Երկար զրուցելուց հետո Գուռիարանը հեռացավ՝ համոզմունքով՝ հայերն ապրել են անասելի չարչարանքներ, նրանց հանդեպ իրականացվել է ոճիր, որը միջազգային հանրությունը պետք է ճանաչի:
Այդ օրվանից Գուռիարանը դարձավ ցեղասպանության ճանաչման ջատագովը: Հրապարակեց գիրք` «Լա Բոմբա» վերնագրով:
Ալեք Ենիգոմշյանի հետ Գուռիարանի հաջորդ հանդիպումն արդեն կայացավ Հայաստանում: Գուռիարանը եկել էր` իր հարգանքի տուրքը մատուցելու Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին:
Այս առիթով Ալեք Ենիգոմշյանն ասաց.
«Գուռիարանի պարագայում գործ ունենք մարդկային յուրահատուկ որակի հետ: Նման ահավոր դեպքի պատճառած բնական հակազդեցությունը պետք է լիներ քեն պահելն ու չարանալը: Նա կարող էր հայերով հետաքրքրվել, բայց նրանց մասին չգրել: Կարող էր և գրել, բայց թշնամաբար»:
ԱՍԱԼԱ կամ Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակը ձևավորվել է 1975 թվականին։ 1973 թվականին 78 տարեկան Գուրգեն Յանիկյանը Լոս Անջելեսի արվարձան Սանտա-Բարբարայում գնդակահարում է երկու թուրք դիվանագետի՝ Լոս Անջելեսում Թուրքիայի գլխավոր հյուպատոս Մեհմեդ Բայդարին և հյուպատոս Բահադըր Դեմիրին։ Այդ գործողությամբ հայկական նորագույն զինյալ պայքարի սկիզբը դրվեց։ Յանիկյանը դարձավ Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակի հոգևոր հայրը։
Հայոց ցեղասպանության 50-րդ տարելիցին Սփյուռքում ապրող երիտասարդները հետ նայեցին ու հասկացան, որ աշխարհն անտարբեր է հայերի հանդեպ Օսմանյան կայսրության իրականացրած ոճրի հանդեպ: Հայերը դիմեցին զինյալ գործողությունների, որպեսզի հայկական հարցը մտնի միջազգային քաղաքական ու իրավական հարթություն:
