ԵՐԵՎԱՆ, 16 մարտի — Sputnik. Երբեմնի ծաղկուն Անի քաղաքում հիմա լսվող միակ ձայնը Թուրքիայի ու Հայաստանի սահմանի կիրճից եկող քամու ձայնն է, գրում է BBC-ի ակնարկագիր Ջոզեֆ Ֆլագերթին։
Անին Բագրատունիների օրոք եղել է տարածաշրջանի հզոր մշակութային կենտրոն։ Անիի՝ որպես միջնադարյան մշակութային կարևոր օջախի մասին պատմաբանները հաճախ են խոսում ու հիմա քաղաքն ուզում են ընդգրկել ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում:
Բնական սահման դարձած Ախուրյան գետի հնագույն կամրջի ավերակներն ասես ներկայացնում են հայ-թուրքական հարաբերությունների քարացած իրականությունը:
Չնայած հայ-թուրքական լարված հարաբերություններին` հնագետների և ակտիվիստների կողմից փորձեր են արվում փրկել քաղաքի ավերակները: Պատմաբանները երկար տարիներ բարձրաձայնում են Անիի կարևոր նշանակության մասին` որպես միջնադարյան մշակութային հանգույցի:
11-րդ դարում իր ծաղման օրոք Անին 100 000 բնակիչ ունեցող քաղաք էր` բազմաթիվ տներով, արհեստանոցներով ու տպավորիչ եկեղեցիներով, որոնց շնորհիվ այն հայտնի էր որպես «հազար ու մեկ եկեղեցիների քաղաք»։
Քաղաքի վրա ամրոցի նման վեր է խոյանում Մայր տաճարը: Չնայած դրա գմբեթն ավերվել է 1319 թ. երկրաշարժի ժամանակ, իսկ դրանից մի քանի դար հետո էլ փլուզվել է նաև հյուսիսարևմտյան մասը, այդուհանդերձ տաճարը դեռ շատ տպավորիչ է: Դրա շինարարությունն ավարտվել է 1001 թ.-ին՝ Գագիկ առաջին թագավորի օրոք, երբ Անին գտնվում էր ծաղման շրջանում։ Տաճարի ճարտարապետը՝ Տրդատը, հայտնի է Կոնստանդնուպոլսում Այա Սոֆիայի գմբեթի վերականգնման աշխատանքով:
Փրկչի եկեղեցին: Դրա միայն կեսն է մնացել: Այս հուշարձանը և՛ Բագրատունիներ արքայատոհմի հիշատակն է հավերժացնում, և՛ ժամանակի անխուսափելիությունը: Եկեղեցին ճարտարապետության փայլուն նմուշ է եղել` 19 կամարով ու գմբեթով: Այն ամբողջովին կառուցված է տեղական կարմրաշագանակագույն հրաբխածին բազալտից:
Եկեղեցում պահվում էր նաև Հիսուսի խաչափայտի մի կտորը։ Եկեղեցու հովանավորը՝ Աբլղարիբ Պահլավունին, ըստ պատմագիրների` այդ սուրբ մասունքը ձեռք էր բերել Կոնստանդնուպոլիս կատարած ուղևորության ժամանակ:
Աբուղամրենցի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին 12 կողմերից պատուհաններ ունի: 1900-ականներին իշխան Գրիգոր Պահլավունու դամբարանը, ինչպես նաև Անիի այլ հուշարձաններ կողոպտել են գանձ որոնողները:
Տիգրան Հոնենցի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին, որի կառուցումն ավարտվել է 1251 թվականին, Անիի առավել պահպանված կառույցներից է: Այն կառուցվել է արդեն հայ զորավարներ Զաքարյանների օրոք: Եկեղեցում պահպանվել են պատերի գրառումները Գրիգոր Լուսավորչի կյանքի մասին:
Թեև Անիի պատմությունն ավելի շատ մարտադաշտ է հիշեցնում, քաղաքի ավերակները ներկայացնում են պատմության տարբեր փուլեր, երբ քաղաքը ականատեսն էր մշակույթների, կրոնների և արվեստների փոխակերպումների, եզրափակում է հոդվածագիրը։
