ԵՐԵՎԱՆ, 14 մարտի-Sputnik, Գոհար Սարգսյան. Կանադայի միայն մեկ շրջանը` Օնտարիոն, ունի 52 գործող հանք` տարեկան 9.8 միլիարդ դոլարի արտադրությամբ։ Հանքարդյունաբերությունը Կանադայի տնտեսության հիմքն է։ Այս ոլորտում նրանց փորձառությունը մեծ է` հետազոտական աշխատանքներից մինչև ֆինանսավորում, հանքերի շահագործումից մինչև կառավարման ամբողջ գործընթացը։
«Կանադական մոդելը չի ենթադրում, որ մի կողմում շահող է լինելու, մյուս կողմում էլ` տուժող։ Մոտեցումն այն է, որ կանադական ընկերությունը, երկիրն ու բնակիչները շահում են դրանից»,- ասաց Հայաստանում Կանադայի դեսպան Ջոն Ռոնալդ Քյուրը։
Այս հարցում նրա հետ համակարծիք է ՀՀ էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարար Լևոն Յոլյանը։ Ըստ նրա` Հայաստանում հանքարդյունաբերության ոլորտում առկա իրավիճակը չի բավարարում պետության ու հասարակության պահանջներին։
«Ծախսերի ու եկամուտների վերաբերյալ հանքարդյունաբերական ընկերությունների և պետական հաշվետվության մակարդակը բարելավման կարիք ունի։ Կառավարության դիրքորոշումն այս հարցում շատ հաստատուն է, և հնարավոր ամեն ջանք գործադրելու է` հնարավորինս շուտ այդ նպատակին հասնելու համար»,-ասաց նախարարը։
Տարիներ շարունակ Վայոց Ձորի բնակիչներն ու բնապահպաններն ահազանգում են` Ամուլսարի ոսկու հանքի շահագործումը ռիսկեր է պարունակում։ Դրանք են` օդային ավազանի աղտոտումը, տեղի գյուղատնտեսական հողերի, մշակաբույսերի և դեղաբույսերի աղտոտումը ծանր մետաղներով ու թունավոր տարրերով, ինչպես նաև Սևանա լճի ավազանի` Կեչուտի, Սպանդարյանի ջրամբարների, Արփա և Որոտան գետերի աղտոտումը։ Հանքը շահագործող ընկերության գլխավոր տնօրեն Հայկ Ալոյանն ասում է, որ իրենք որդեգրում են կանադական փորձը։
«Կանադական հանքային ծրագրերը լավագույն օրինակն են այն բանի, որ այսօր ժամանակակից հանքարդյունաբերությունը կարող է լինել զարգացած, ապահով, բնապահպանական տեսանկյունից լավ կառավարվող, ինչպես լինելու է Ամուլսարի հանքավայրը։ Մեր աշխատանքները չեն վնասելու էկոհամակարգը։ Բնապահպանական տեսանկյունից ուսումնասիրություններ ենք անցկացնում։ Այդ ուղղությամբ 6 միլիոն դոլար ենք ներդրել»,- ասաց Ալոյանը։
Զարգացած երկրներում հանքերը հիմնականում շահագործում է ոչ թե պետությունը, այլ ընկերությունները։ Հանքեր շահագործվում են աշխարհի 100 երկրում։ Հանքարդյունաբերության հետևանքով Հայաստանում ամենաաղտոտված քաղաքը, ըստ փորձագետների ու բնապահպանների, Ալավերդին է, իսկ փոքր քաղաքներից` Ախթալան։ Թեև ոլորտի պատասխանատուները չեն ընդունում, որ ծանր մետաղների թույլատրելի քանակի գերազանցումն ուղղակիորեն կապված է հանքերի շահագործման հետ։
Ոլորտի մեկ այլ հիմնախնդրի մասին օրեր առաջ ահազանգեց նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանը. ըստ նրա` Հայաստանի հանքարդյունաբերությունը գտնվում է օֆշորային ընկերությունների վերահսկողության ներքո։ Դրա համար էլ հսկայական գումարներ պետբյուջե չեն մտնում։
«Բոլոր այդ հանքանյութերի զգալի մասը, եթե չասեմ՝ համարյա 100 տոկոսը, օֆշորների միջոցով է վաճառվում, իրական գինը ոչ ոքի հայտնի չէ, սա արդեն ստեղծում է պրոբլեմ: Եվ մենք տեսնում ենք, որ լուրջ խնդիրներ ունենք բյուջեում»,- ասել էր նա։
Այս հարցն էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարար Սուրեն Յոլյանը խուսափեց մեկնաբանել, քանի որ, նրա խոսքով, այդ հարցին ծանոթ չէ։ Նախարարը խոստացավ ուսումնասիրել հարցն ու այնուհետև միայն մեկնաբանել։
