Գոհար Սարգսյան, Sputnik
Պուշկին փողոցի այս տանը մոտենալուն պես հասկանում ես, որ «հանդիպելու» ես պատմությանն ու բազմաթիվ հետաքրքիր փաստերի: Տան ճակատը ժամանակակից Երևանի հետ ոչ մի կապ չունի, գուցե նաև` բարեբախտաբար: Դուռը փայտե է, ու տանտերերը երբեք չեն էլ ցանկացել այն փոխել, որովհետև «եթե ավելի լավը չենք տեղադրելու, ինչու՞ փոխենք»: Իսկ այս հասցեում ապրող տարեց զույգի համար ավելի լավը չէր էլ կարող լինել, որովհետև տան հետ կապված ամեն ինչ պատմական է ու անկրկնելի:
Եռահարկ շինությունը կառուցվել է դեռևս 1890 թվականին: Պատկանել է հայտնի գինեգործներ Թաիրովներին: Շենքը կառուցել են ոչ թե ապրելու, այլ գինեգործությամբ զբաղվելու համար: 1928 թվականին, երբ Թաիրովներին կուլակաթափ արեցին, ամբողջ ունեցվածքից նրանց թողեցին այդ շենքը՝ հարակից բակով ու այգիով: Ու այն ձևակերպեցին որպես սեփականություն:
«Ներս համեցեք, տանը տղամարդ կա, նրա հետ էլ կխոսեք»,- դուռը բացելով` այսպես դիմավորեց տանտիկինը՝ մեզ ուղեկցելով ամուսնու` Աշոտ Կիլիկյանի մոտ:
Աշոտ Անդրանիկովիչի մանկության բոլոր վառ ու անմոռաց հուշերը կապված են այս հասցեի հետ: Հստակ գիտակցելով, որ տան պատմության գուցե վերջին վկաներն ինքն ու կինն են, սկսեցին պատմել անցյալի հուշերը: Թաիրովներից հետո այս տունը վարձակալել է Երևանի առաջին գլխավոր ճարտարապետ Նիկողայոս Բունիաթյանը:
«Բունիաթյանը նստել է այն նույն տեղում, որտեղ այս պահին դուք եք նստած: Այս ու հարակից սենյակը կնոջ հետ էին զբաղեցրել: Հետո նրան անհիմն բռնադատեցին: 1939 թվականին նա արդարացվեց: Այդ ընթացքում իմ ընտանիքն արդեն այս տանն էր ապրում: Իմ հիշողության մեջ տպավորվել է առաջին հանդիպումը Բունիաթյանի հետ: Նա բանտից դուրս գալուց հետո մեկ օր ավել չմնաց Հայաստանում, անմիջապես մեկնեց Մոսկվա»,- պատմեց Աշոտ Կիլիկյանը:
Նա այսօրվա պես հիշում է մեկ այլ հանդիպում. Հայկ Բժշկյանը կամ Գայն այցելել էր իրենց հարևան փիլիսոփայի տուն ու մի քանի օր մնացել այնտեղ:
«Այդ տարիներին բնակարաններում ջուր չկար, սանհանգույցը դրսում էր: Մենք բակի երեխաներով հավաքվում էինք նայելու, թե ինչպես է Բժշկյանը լվացվում. հանում էր սպիտակ շապիկն ու սառը ջուրը շփում երեսին: Մեզ համար զինվորականը ամենապատվավոր մարդն էր»,- հիշեց Աշոտ Անդրանիկովիչը:
84-ամյա Աշոտ Կիլիկյանը մեծ կարոտով է հիշում Երևանի փոքր կենտրոնում ապրող մարդու կենցաղը. ամռանը բոլորը սովորություն ունեին բակում քնել:
«Այն ժամանակ մարդկանց մեջ մաքրություն շատ կար: Հարևաններով բոլորս իրար ընդունում էինք որպես հարազատների: Պատահական չէ, որ շենքի բնակիչներից ոչ մեկը մյուսի հետ չամուսնացավ»,- իր հիշողություններով ամուսնուն միացավ կինը:
Նրանց տան նկուղային հարկում ժամանակին եղել է գինու փոքրիկ գործարան: Այս մառանը մինչ օրս պահպանված է: Տան կողքի դալանն ունեցել է մեծ, փայտե դարպասներ: Մեր զրուցակիցը պատմեց՝ երբ խաղողով լի սայլը մոտենում էր, դարպասները բացվում էին: Այնտեղ մինչ օրս էլ կան թեք պատուհաններ, որտեղից խաղողը լցնում էին ներքև: Իսկ ներսում արդեն ճզմում էին խաղողն ու գինի պատրաստում:
«Բոլորովին վերջերս, երբ մամուլն ակտիվորեն լուսաբանեց շինության պատմամշակութային արժեքը, գիշերով ինչ-որ մարդիկ եկան, վնասեցին տան հետնամասում գտնվող ցանկապատը՝ փորձելով մտնել ու վնասել մառանը»,- ցավով ասաց Աշոտ Կիլիկյանը:
Շինության քանդման մասին խոսակցություններն այսօր տան տարեց բնակիչներին էլ են հասել: Աշոտ Կիլիկյանն ասում է, որ պատկան մարմիններին նամակներ է ուղարկել, բայց ապարդյուն: Նա ցավով է ընդունում, որ չկա մեկը, ով կուսումնասիրի ու կգնահատի շենքի պատմամշակութային արժեքը: Էլ չենք խոսում մառանի մասին, որի նշանակությունն «օգտագործելով»՝ կարելի է զարկ տալ զբոսաշրջությանը:
