Դավիթ Գալստյան, Sputnik.
ԱՄՆ-ն ու ԵՄ-ն հաստատել են Իրանից տնտեսական ու ֆինանսական պատժամիջոցները հանելու փաստը: Իրանի արտասահմանյան ակտիվների ապասառեցման արդյունքում ֆինանսական միջոցների մի մեծ մաս է ազատվում (շատերն այն գնահատում են 90-100 մլրդ դոլար, սակայն պետքարտուղար Ջոն Քերին խոսել է 55 մլրդ դոլար գումարի մասին), որոնք կարող են ուղղվել տնտեսական դժվար իրավիճակից դուրս գալուն, որը պայմանավորված է մի քանի տարվա մեկուսացմամբ:
Իրանական գազը կանցնի՞ Հայաստանով
Չնայած Իրանը դիմացավ պատժամիջոցներին` տնտեսական իրավիճակը շարունակում է մնալ դժվար` հատկապես հաշվի առնելով ներկայիս իշխանության պահպանողական տրամադրվածությունը: Այս պայմաններում արտաքին նախագծերում (մասնավորապես, հայ-իրանական) Իրանի ներդրումային քաղաքականությունը հարցականի տակ է մնում: Թեև մյուս կողմից բնական է, որ ԻԻՀ-ն կընդլայնի նավթի ու գազի մատակարարման աշխարհագրությունը:
ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետի իրանագիտության ամբիոնի վարիչ Վարդան Ոսկանյանը կարծում է, որ Իրանը պատրաստ է ադրբեջանական գազից Վրաստանի կախվածությունը նվազեցնել և նախատեսում է գազի մատակարարում իրականացնել Հայաստանի միջով:
«Վրաստանը մտադիր է դիվերսիֆիկացնել իր կախվածությունը Ադրբեջանի գազից, իսկ Իրանը պատրաստ է առաջարկել իր գազը ու դա անել Հայաստանի միջոցով», — ասաց Ոսկանյանը:
Նրա խոսքով՝ Թուրքիայի տարածքն Իրանի համար անկանխատեսելի է` քրդական հարցի սրման, գազի ու նավթատարների պայթեցման պատճառով: Դժվար իրավիճակ է ստեղծվում նաև Իրանի ու Ադրբեջանի հարաբերություններում:
«Ադրբեջանը ճնշում է իրանամետ ուժերին, ինչի մասին վկայում են նաև Նարդարանի իրադարձությունները: Երկրների միջև հարաբերություններն այնքան բարդ են, որ պարզ չէ, թե ինչպես են լուծվելու այդ հարցերը: Իսլամական հանրապետության համար Հայաստանը ամենաարդյունավետ ու վստահելի ճանապարհն է Վրաստան գազի մատակարարման համար», — նշեց փորձագետը:
Պատժամիջոցների բացակայությունը թույլ կտա կառուցել Մեղրու ՀԷԿ-ը
Հայ-իրանական հարաբերությունների ակտիվացում է կանխատեսում նաև ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող, իրանագետ Գոհար Իսկանդարյանը` կապելով դա, առաջին հերթին, Մեղրու ՀԷԿ-ի շինարարության հետ:
Նրա խոսքով՝ Իրանում հրաշալի հիշում են, թե ինչպես է Հայաստանը երկրին աջակցել դժվար ժամանակներում: Եվ դա է պատճառներից մեկը, որից ելնելով Իրանը կարող է միջոցներ ուղղել սառեցված երկկողմ նախագծերի իրականացմանը:
«Վերջապես կկառուցվի Մեղրու ՀԷԿ, որի ֆինանսավորումը կանգնեցվել էր: Այս պահի դրությամբ ծրագիրը կարելի է ավարտված համարել: Կան նաև այլ նախագծեր, որոնք կիրականացվեն, սակայն չի կարելի ամեն ինչի վարդագույն ակնոցով նայել», — ասաց Իսկանդարյանը:
Բանն այն է, որ լուրջ ֆինանսական ներուժ ունեցող եվրոպական երկրներն ու կազմակերպությունները հերթ են կանգնել, որպեսզի Իսլամական հանրապետության հետ նոր պայմանագրեր կնքեն:
Մինչ օրս Իրանը հովանավորում էր իր արտադրողներին` ներքին շուկա արտասահմանյան ապրանք թույլ չտալով, սակայն Իսկանդարյանը հնարավոր է համարում Հայաստանի նկատմամբ նման քաղաքականության վերանայումը:
Հայաստանն ու Իրանը նոր նախագծեր չեն մշակում
Շատ փորձագետներ Իրանի նկատմամբ պատժամիջոցները չեղյալ հայտարարելը դիտարկում են Հայաստանի համար դրական լույսի ներքո, սակայն կան նաև թերահավատներ:
«Հասարակության հետազոտությունների հայկական կենտրոն» հիմնադրամի տնօրեն Սևակ Սարուխանյանը կարծում է, որ այսօր երկկողմանի հարաբերությունների շրջանակում չի դիտարկվում որևէ նոր գլոբալ նախագծի իրականացում, իսկ երկու գործող նախագծերը պատժամիջոցներից կախված չեն:
«Օրինակ` երրորդ բարձրավոլտ էլեկտրահաղորդիչ գիծը համարվում է ավելի շատ հայկական նախագիծ, քան համատեղ, քանի որ այն կառուցվելու է մեր տարածքում վարկերի ներգրավմամբ», — ասաց Սարուխանյանը:
Նա կասկած հայտնեց նաև երկրորդ կարևոր նախագծի՝ Մեղրու ՀԷԿ-ի արագ շինարարության վերաբերյալ, որը 15 տարի պետք է շահագործվի Իրանի կողմից, որից հետո միայն հանձնվի Հայաստանին:
Փորձագետի մոտ բազմաթիվ հարցեր է առաջացնում նաև Հայաստանով ու Վրաստանով դեպի Եվրոպա տարանցիկ գազատարի կառուցումը, քանի որ այն ավելի թանկ կարժենա, քան դրա տարանցումը Թուրքիայի տարածքով (անկախ քրդական հարցից) կամ հեղուկ վիճակում` տանկերների օգնությամբ:
Սարուխանյանի խոսքով՝ հայ-իրանական առևտրի իրական ակտիվացումը կարող է կապված լինել Հյուսիս-Հարավ մայրուղու բացման հետ, որը կթեթևացնի բեռնափոխադրումները:
Այսպիսով` տարբեր տեսակետներ գոյություն ունեն հայ-իրանական հարաբերությունների ու մեր տնտեսության ակտիվացման վրա պատժամիջոցները չեղյալ հայտարարելու ազդեցության հետ: Սակայն որքան էլ Իրանը «լավ» վերաբերվի Հայաստանին` իր դեմ պատժամիջոցների կիրառման ժամանակ մեր արժանիքները հիշելով, առանց տնտեսական ու քաղաքական շահերի որևէ քայլ չի ձեռնարկի:
Իսկ հայկական իշխանությունը, ցավոք, այնքան հաճախ է հույսը դնում «երկնային մանանայի» վրա, որ չի նկատում այն հնարավորությունները, որոնց իրականացումը թույլ կտա ստանալ այդ «մանանան»:
