ԵՐԵՎԱՆ, 15 հունվարի — Sputnik. Հայաստանի տնտեսական վիճակն այս կամ այն կերպ կախված է համաշխարհային տնտեսության միտումներից, լինի դա նավթի գների անկումը, թե ռուսական ռուբլու տատանումը: Փորձագետ Վիլեն Խաչատրյանը մի շարք միջոցներ է առաջարկում, որոնք կօգնեն դիվերսիֆիկացնել հայկական տնտեսությունն ու խուսափել արտաքին շոկային գործոնների ազդեցությունից:
Համաշխարհային բանկի տվյալով՝ 2016 թվականին Միջազգային տնտեսության աճը կկազմի ընդամենը 2.4 տոկոս: Խաչատրյանի կարծիքով, այս ֆոնին մի շարք զարգացած պետություններ դժվարությունների առջև կկանգնեն, ինչն իր հերթին կանդրադառնա Հայաստանի վրա:
Համաշխարհային տնտեսության ազդեցությունը
Այսպես, նավթի գների անկումը (Brent տեսակի նավթի մեկ բարելն արդեն կազմում է 30.4 դոլար) լուրջ դժվարություններ է ստեղծում Ռուսաստանի համար, որը հույս ուներ, որ 2016 թվականին նավթի այդ տեսակը մեկ բարելի դիմաց 50 դոլար կկազմեր: Փորձագետը ուշադրություն է հրավիրում այն հանգամանքի վրա, որ Ռուսաստանը անցյալ տարի ցածր ռուբլու պատճառով արդեն 5 տոկոսով (շուրջ 80 միլիոն դոլար) նվազեցրել է արտահանման իր մասնաբաժինը Հայաստանից:
«Մեր գործընկերների տնտեսական վիճակը թույլ չի տալիս ավելին գնել: Հայաստանցի արտադրողներին արժեզրկված ռուբլին հնարավորություն չի տալիս իրենց արտահանման ներուժն ամբողջությամբ իրացնել», — ասաց Խաչատրյանը:
Բացի այդ, Ռուսաստանում առկա ծանր տնտեսական վիճակն ազդում է նաև դրամական փոխանցումների վրա: Տնտեսագետի խոսքով` 2015 թվականի ինն ամսվա տվյալներով փոխանցումների ծավալը նվազել է 510 մլն դոլարով:
Հայկական տնտեսության համար ևս մեկ բացասական գործոն է համարվում համաշխարհային շուկայում պղնձի գնի անկումը, քանի որ պղնձի հանքաքարն ու պղնձի խտանյութը հայկական արտահանման հիմնական մասն են կազմում:
Ներքին մարտահրավերներ
Փորձագետը դրական է գնահատում Հայաստանի Կենտրոնական բանկի պահուստային ծավալների՝ մինչև 1.771 մլրդ դոլար ավելացումը (222 մլն դոլարի աճ):
«Պատճառները կարող են տարբեր լինել, սկսած փոխարժեքի պահպանումից ու էժան դոլար գնելուց մինչև վարկային միջոցների օգտագործում: Սակայն դա այն պահուստն է, որն ապագայում օգտագործվելու է դրամի արժեզրկման ռիսեկերի նվազեցման համար», — ասաց Խաչատրյանը` օրինակ բերելով ռուբլու, տենգեի ու մանաթի անկումը:
Փորձագետը ընդգծում է, որ 2015 թվականի ընթացքում 125 մլրդ դրամով (259 մլն դոլար) աճել է բանկային ավանդների ծավալը:
«Սրա դրական կողմն այն է, որ ավելացել են քաղաքացիների կուտակած գումարները, մյուս կողմից` ամբողջ այս գումարը տնտեսության մեջ չի օգտագործվել և ավանդների տեսքով հայտնվել է բանկերում», — ասաց Խաչատրյանը:
Ընդ որում, վիճակագրական տվյալների համաձայն, 2015 թվականի 11 ամսում 88 մլրդ դրամով կրճատվել են վարկերի ծավալները (182 մլն դոլար). այժմ վարկային ամբողջ պորտֆելը (որի մեծ մասը սպառողական վարկերն են) կազմում է 2.1 տրիլիոն դրամ (4.3 մլրդ դոլար):
Խաչատրյանը կարծում է, որ ավանդների ավելացումն ու վարկերի կրճատումը խոսում է ճգնաժամային գործընթացների մասին, քանի որ ավանդներ հավաքելով ու վարկեր չտրամադրելով՝ բանկային համակարգը ռիսկային գոտում է հայտնվում:
Նրա խոսքով` ճգնաժամային միտումների մասին է վկայում նաև անցյալ տարվա ներկրման ու արտահանման ծավալների կրճատումը:
«2016 թվականին այս միտման պահպանումը խոսում է տնտեսության շոկային վիճակի մասին», — նշում է Խաչատրյանը:
Տնտեսության համար մեծ խնդիր է նաև 2016 թվականին բյուջեի դեֆիցիտի ավելացումը (54 մլրդ դրամով, մինչև 168 մլրդ դրամ):
Խաչատրային կարծիքով` այս համատեքստում միակ դրական տարրը 2015 թվականի նոյեմբերին պետպարտքի 13.5 մլն դոլարով նվազումն է: Նա հիշեցրեց, որ արտաքին ու ներքին պարտքերի միայն տոկոսները սպասարկելու համար Հայաստանն ամեն տարի 99 մլրդ դրամ (շուրջ 205 մլն դոլար) է վճարում:
Իրավիճակը բարդանում է նրանով, որ 2016 թվականին բյուջեի եկամուտներն ավելի կնվազեն, այդ պատճառով տնտեսագետը մի շարք միջոցներ առաջարկեց, որոնք պետք է օգնեն թուլացնել ինչպես արտաքին ազդեցությունները, այնպես էլ բարելավեն ներքին միջավայրը:
«Եթե 2016 թվականին սեկվեստոր կիրառվի, ապա բյուջետային տարին ավելի թեթև կանցնի: Այս միջոցին պետք է դիմել բոլոր հնարավոր կետերով: Օրինակ՝ Ռուսաստանն այժմ խոսում է 10-տոկոսանոց սեկվեստրի մասին", — ասաց Խաչատրյանը:
Որպես տնտեսությունն ակտիվացնելու ևս մեկ միջոց փորձագետն առաջարկում է խոշոր ու միջին բիզնեսի համար հարկային բեռի թեթևացումն ու օրենսդրության կայունությունը: «Հարկային օրենսդրությունը չպետք է հաճախակի փոփոխվի: Անհրաժեշտ է այնպիսի բիզնես միջավայր ստեղծել, որտեղ գործարարներն ու ներդրողները չեն մտահոգվի ներդրումների հնարավոր կորուստների մասին, օրինակ՝ իշխանափոխության պարագայում», — ասաց Խաչատրյանը:
