Գոհար Սարգսյան, Sputnik
1932 թվականի այս օրը լույս է տեսել Կ. Պոլսի առաջին հայերեն թերթը, որը կոչվում էր «Լրագիր Մեծի Տերության Օսմանյան»: Խմբագիր Հակոբ Ավետիքյանը պատմում է, որ Թուրքիայի այն ժամանակվա հայկական պարբերականների մասին տեղեկություններ գրեթե չեն պահպանվել:
«Հիշում եմ Հրաչյա Աճառյանի պատմածը. մինչև Համիդյան ջարդերը Պոլսի հայկական պարբերականները գրվել են հայատառ, բայց` թուրքերեն բառերով»,-պատմում է Հակոբ Ավետիքյանը:
Նույն օրը, բայց 1858 թվականին, Մոսկվայում լույս են տեսել «Հյուսիսափայլ» ամսագրի առաջին էջերը: Այն եղել է ռուս հեղափոխական-դեմոկրատների` Ալեքսանդր Գերցենի, Նիկոլայ Չեռնիշևսկու և Նիկոլայ Դոբրոլյուբովի խոսափողը: Պարբերականը գաղափարական սուր պայքար է մղել կղերաավատատիրական հոսանքի, նրա պարբերականների ու հոգևոր դասի դեմ` ընդգծելով, որ դպրոցը պետք է անջատվի եկեղեցուց: Պարբերականի խմբագիրը Ստեփանոս Նազարյանն էր: Իսկ Միքայել Նալբանդյանը հենց «Հյուսիսափայլում» տպագրեց իր հայտնի «Ազատություն» բանաստեղծությունը: Ամսագրում տպագրվել են նաև Րաֆֆին ու Ռափայել Պատկանյանը:
««Հյուսիսափայլը» պատուհան էր դեպի Եվրոպա, որից օգտվում էր հատկապես Արևելյան Հայաստանը: «Հյուսիսափայլի» աշխատակիցները միշտ էլ եղել են ռուսական դեմոկրատների հետևորդները: Պարբերականը բարիք էր մեր ժողովրդի համար»,-ասում է Հակոբ Ավետիքյանը:
1866 թվականի հունվարի 13-ին է լույս տեսել Երուսաղեմի հայոց պատրիարքության պաշտոնական պարբերական «Սիոնը»: «Սիոնն» իր խմբագրականներով ընդդիմանում է մամուլում կրոնի և եկեղեցու դեմ ուղղված հարձակումներին, անդրադառնում հայ եկեղեցու բարեկարգմանը վերաբերող խնդիրներին, լուսաբանում կենսական անհրաժեշտություն ունեցող բազմաթիվ հարցեր:
1703 թվականի այս օրը Պետրոս Մեծի հրամանով լույս է տեսել «Վեդոմոստի» թերթը: Թերթի առաջին նյութերը տպագրվել են «կիրիլիցայով»: Թերթը թողարկվել է անկանոն` մեկ Մոսկվայում, մեկ էլ` Սանկտ Պետերբուրգում: Այն տպագրվել է 150-4000 օրինակով և վաճառվել է, երբեմն էլ` անվճար բաժանվել մարդկանց: 1728 թվականից թերթը հրատարակվել է «Սանկտ-Պետերբուրսկիյե վեդոմոստի» անունով: Թերթի թիրախային ընթերցողները կրթված, սոցիալապես և տնտեսապես ակտիվ մարդիկ են:
Հունվարի 13-ը նաև ռուսական մամուլի օրն է: Այն պայմանավորված է «Վեդոմոստի» թերթի ծնունդով:
