ԵՐԵՎԱՆ, 26 դեկտեմբերի- Sputnik. «Կասպերսկու լաբորատորիայի» վերջին զեկույցի համաձայն` հայ օգտատերերի համակարգիչների շուրջ 2/3-ը վարակված է վիրուսներով:
Հայաստանը խիստ «վարակված» է
Տեղեկատվական անվտանգության հարցերի փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը նշում է, որ «Կասպերսկու լաբորատորիայի» զեկույցի տվյալներով՝ Հայաստանն, ըստ վարակված համակարգիչների տոկոսի, գտնվում է երկրների առաջին տասնյակում:
Նրա խոսքով՝ Հայաստանում համակարգիչների մեկ քառորդի վրա տեղադրված է Windows XP, որը չի սպասարկվում Microsoft-ի կողմից, և նույնիսկ հակավիրուսի առկայության դեպքում համակարգիչը պաշտպանված չի լինի:
2014թ.-ի դրությամբ` բնակչության 60 տոկոսն օգտվում է ինտերնետից:
«Այսօր այդ ցուցանիշն, իհարկե, ավելի մեծ է: Բայց մենք մոտեցել ենք այն մակարդակին, երբ այդ աճը կնվազի, քանի որ մենք հասել են աղքատության ցուցանիշի, մարդկանց որոշակի տոկոսի, որոնք չեն կարող վճարել ինտերնետի համար: Չնայած նրան, որ Հայաստանում ինտերնետը համեմատաբար մատչելի է, բնակչության շրջանում համացանցից օգտվելու ցուցանիշը թույլ չի տալիս հասնել առաջադեմ երկրների մակարդակին»,- կարծում է Մարտիրոսյանը:
Որքանով են վտանգավոր կիբեր-հարձակումները
Այնինչ համացանցն այժմ մոտենում է Internet of things-ի մակարդակի, երբ դրան միացած են սառնարանը, սրճեփը, մեքենան, տունը և այլն: Այդ ամենը հեշտացնում է կառավարումը, բայց սպառնալիքներ է պարունակում իր մեջ: Հայտնի են դեպքեր, երբ ցանցն օգտագործվել է ֆիզիկական վնաս հասցնելու համար, օրինակ` հարձակման է ենթարկվել ամբարտակի ջուր բաց թողնելու համակարգը:
Sputnik Արմենիայի այն հարցին, թե եղե՞լ են արդյոք կիբեր հարձակումներ իրականացնելու փորձեր ինտերնետն ամբողջությամբ անջատելու նպատակով, Մարտիրոսյանը նշեց, որ հաջող հարձակումներ են եղել Էստոնիայի դեմ 2007թ.-ին և Վրաստանի դեմ 2008թ.-ին:
«Էստոնիան լավ օրինակ է, որն ամենից շատ է օգտագործում էլեկտրոնային կառավարման տարրեր: Ինտերնետն անջատելուց հետո պետությունը գրեթե կաթվածահար էր եղել»,- ասաց Մարտիրոսյանը:
Հայաստանը նույնպես ենթարկվել է նման հարձակումների, որի արդյունքում մի քանի ժամով զրկվել է ինտերնետից:
«Եղել են գլոբալ ցանցի, հիմնական սերվերների վրա հարձակման փորձեր: Մի քանի շաբաթ առաջ նման անհաջող փորձ է եղել, իսկ 2006թ.-ին ուժեղ գրոհ էր եղել, ինտերնետի արագությունը նվազել էր, սակայն կայուն էր մնացել»,- նշեց Մարտիրոսյանը:
Ո՞վ է ընդհանրապես վերահսկում համացանցը
Մարտիրոսյանի խոսքով՝ քչերը գիտեն, որ համացանցը կառավարվում է, և այդ ոլորտում ամենամեծ հնարավորությունն ունի ԱՄՆ-ն:
Թեև նրանք դա գրեթե չեն օգտագործում, բայց տեսականորեն լիովին կարող են անել: Դոմենները կառավարող ընկերությունը գտնվում է ԱՄՆ-ում և ենթարկվում է նրա օրենքներին:
«Ինտերնետ հանրություն» (ISOC-Հայաստան) ՀԿ-ի փոխնախագահ Գրիգոր Սաղիյանը հաղորդեց, որ այս տարվա սեպտեմբերի 30-ին ծրագրվել էր, որ ԱՄՆ կառավարությունը, կոպիտ ասած, ինտերնետի կառավարումը կհանձնի լիովին անկախ կառույցի՝ ICANN կորպորացիային:
«Մեծ աշխատանք էր տարվել, շատերը սպասում էին, որ ինտերնետը դուրս կգա պետական կառավարման հսկողությունից, բայց դա տեղի չունեցավ»,- ասաց Սաղիյանը:
Նրա խոսքով՝ պատճառն այն էր, որ ամերիկյան իշխանություններն անհանգստացել էին հիմնական սերվերներից ազգային դոմեններից մեկը` ինչպես.am,.ru կամ.com, հեռացնելու հնարավորությամբ։
«Ներկա իրավիճակի պահպանումը ձեռնտու չէ Ռուսաստանին և Չինաստանին, որովհետև ԱՄՆ կառավարությունը ցանկացած պահի կարող է անջատել նրանց ինտերնետից: Հենց այդ պատճառով Ռուսաստանը, Չինաստանը, Սաուդյան Արաբիան պահանջում են, որպեսզի հիմնական սերվերների կառավարումն անցնի միջկառավարական մարմնի` ՄԱԿ-ի հովանու ներքո»,- ասաց Սաղիյանը:
ԱՄՆ-ն իր հերթին առաջարկում է կառավարումը հանձնել ավելի լայն կազմի, որի մեջ կառավարությունների ներկայացուցիչներից բացի, կմտնեն մասնավոր հատվածը, հասարակական և գիտական կազմակերպությունները: Մեկ շաբաթ առաջ ՄԱԿ Գլխավոր վեհաժողովում, Սաղիյանի խոսքով, ամերիկյան դիրքորոշումն արժանացել է հավանության:
Փորձագետի խոսքով՝ այդ անդրկուլիսյան պայքարն ի վերջո կարող է հանգեցնել մի քանի «համացանցերի» առաջացման, որոնք իրար հետ կապված չեն լինի, այլ բաժանված կլինեն կիբեր սահմաններով:
«.հայ» դոմենի հայտնվելը
2015թ. նշանակալի էր Հայաստանի համար, քանի որ Բուենոս Այրեսում ISOC-Հայաստանի ղեկավար Իգոր Մկրտումյանհը և ICANN ղեկավար Ֆադի Շեհադեն «.հայ» դոմենը գործարկելու մասին համաձայնագիր ստորագրեցին:
«Սեպտեմբերի 1-ից պաշտպանված ապրանքանիշների բոլոր ղեկավարները կարող են դիմել, որպեսզի իրենց ընկերությունների հասցեները գրանցեն հայերեն: Հայաստանի նախարարությունները և գերատեսչություններն արդեն ուղարկել են իրենց հայտերը»,- ասաց Սաղիյանը:
Նրա խոսքով՝ մնացած օգտատերերը կարող են դիմել հաջորդ տարվա փետրվարից:
Հայաստանի տրանսպորտի և կապի նախարարության և ISOC-Հայաստանի նախաձեռնությամբ երկրում գործում է համացանցի կառավարման հանձնաժողով, որի մեջ մտնում են ինչպես պետական մարմինների, այնպես էլ ՀԿ-ների ներկայացուցիչներ:
