ԵՐԵՎԱՆ, 10 դեկտեմբերի-Sputnik. Գոհար Սարգսյան. Խորհրդային տարիներին, երբ Հայաստանում ավերվում էին բոլոր պարսկական կառույցները, Չարենցը Հայաստանի մուսուլմանների աղոթատեղին փրկելու համար առաջարկեց «Կապույտ» մզկիթը վերածել թանգարանի: Այդ տարիներին «Կապույտ մզկիթը» գործեց որպես Երևանի պատմության ու բնագիտական թանգարան:
«Դպրոցից փախչում էինք կամ մի կերպ սպասում դասերի ավարտին, որ գնայինք Մզկիթի բակ, որը մեր ամենասիրելի վայրն էր: Այնտեղ խաղում էինք, վազում, մտնում բակի լողավազան: Ի դեպ, մզկիթի աշտարակը գրեթե միշտ փակ էր, ու մենք մանկական վառ երևակայությամբ ու միամտությամբ կարծում էինք, որ այնտեղ գաղտնի բաներ են կատարվում, որը պիտի հայտնաբերեինք»,-պատմում է մզկիթի բակում մանկության անթիվ օրեր անցկացրած Արամը, հետո ավելացնում.
Հետո մտնում էինք Երևանի պատմության թանգարան: Ամեն անգամ սիրտս արագ բաբախում էր, երբ տեսնում էի Երևանի բերդի գրավման պանորաման: Այդ նկարն իմ հիշողության մեջ դաջվել է դետալ առ դետալ`ամրոցի պատեր, քանդված աշտարակ, Հրազդան գետի կտրուկ զառիթափ: Մեր տունը Սուրբ Սարգիս եկեղեցու հարևանությամբ էր. կանգնում էի այնտեղ ու փորձում գտնել այն դիրքը, որտեղից պատկերն էր արված: Իսկ վերջերս այցելեցի թանգարանի նոր հասցե ու պարզեցի, որ այդ նկարն այլևս չկա: Թե ինչու, հարցս այդպես էլ անպատասխան մնաց:
«Կապույտ» մզկիթը երկու կրոնների` քրիստոնեության ու իսլամի համերաշխության խաչմերուկն է: Կրոնական հողի վրա աշխարհում ընթացող բախումների ֆոնին Հայաստանում կրոնների իրական բարեկամություն ենք տեսնում:
Լուսինե տատիկի տունը մզկիթից բաժանվում է ընդամենը մի ցանկապատով: Նա հիշում է` ժամանակին ծիսակատարությունների ընթացքում մզկիթի բակում մեծ կաթսաներով կերակուր էին պատրաստում, և մուսուլմանները բաժանում էին շրջապատող հարևաններին:
«Անկախ նրանից, որ կրոնական հավատալիքները տարբեր են, բայց մենք միշտ էլ «Կապույտ» մզկիթն ընդունել ենք որպես սուրբ տարածք: Մեր հարևանուհին անգամ բակում խունկ էր ծխում և մոմ վառում: Մի անգամ էլ բարձրացել եմ մզկիթի աշտարակը: Մինչև գագաթ բարձրանում էինք մութ աստիճաններով, բարձրանում էինք կռացած, քանի որ առաստաղը շատ ցածր էր»,-պատմում է Լուսինե տատիկը:
«Կապույտ» մզկիթի պատերին հատվածներ կան Ղուրանից` կապույտ, կանաչ գույներով, որոնք Իսլամի խորհրդանշական գույներն են: Հենց այդ պատճառով էլ մզկիթը կոչվում է «Կապույտ» կամ «Երկնագույն»:
Իսկ զարդանախշերի վրա հանդիպող անթիվ գրվածքներն արաբերեն են, դրանք բոլորը մուսուլմանական սուրբ գրքից են` Ղուրանից հանված իմաստուն խոսքեր:
«Կապույտ» մզկիթը վերսկսեց գործել, երբ Հայաստանն անկախացավ, Իրանի Իսլամական Հանրապետությունն էլ ռեստավրացրեց այս կառույցը: Հայտնի է, որ խան Հուսեյն-Ալին շքեղ մզկիթը կառուցել է ընդգծելու համար իր անկախ իշխանությունը: Դրա համար ջանք ու եռանդ չի խնայել ու պահանջել է օգտագործել պարսկական մզկիթներին հատուկ ձևն ու ոճը:
Հ.Գ. Այս տարվա դեկտեմբերի 10-ին կառավարության նիստում վարչապետի հավանությամբ «Կապույտ» մզկիթն 99 տարով անհատույց օգտագործման իրավունքով հանձնվել է Հայաստանում Իրանի դեսպանատանը` մշակութային կենտրոն օգտագործելու պայմանով:
