ԵՐԵՎԱՆ, 2 դեկտեմբերի-Sputnik. Գոհար Սարգսյան. Ռուսական կայսրության Ելիզավետպոլ նահանգի (Գանձակ) Չարդախլու գյուղում այս օրն է ծնվել Մարշալ Բաղրամյանը:
Քչերը գիտեն, որ դեռ գնդապետ եղած ժամանակ Հովհաննես Բաղրամյանը պաշտոնանկ է արվել` ազգի դավաճան եղբայր ունենալու պատրվակով, ու նրա ընտանիքը հանկարծ հայտնվել է չքավորության մեջ:
«Քանի որ բացի զինվորական ծառայությունից, պապիկս ոչինչ անել չէր կարող, մինչև Կարմիր բանակ վերադառնալը հացի խնդիր էր առաջացել»,-պատմել է Մարշալ Բաղրամյանի թոռնուհի Կարինա Նաջարովան:
Իսկ մի օր էլ անձնագրի համար Հովհաննես Բաղրամյանը լուսանկարվելու էր գնացել իր կնոջ վերարկուով, քանի որ քաղաքացիական հագուստ չուներ:
Առաջին համաշխարհային ու Քաղաքացիական պատերազմներին մասնակցած ռազմական գործչի համար բանակից հեռանալը ծանր հարված էր: Ու Բաղրամյանը որոշել է` ինչ գնով էլ լինի պետք է նորից կրի ուսադիրներ ու վերադառնա ծառայության: Դա նրան հաջողվել է:
Վերադառնալով բանակ` Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ պլանավորել ու կազմակերպել է Կիևի պաշտպանությունը: Բաղրամյանի նախաձեռնությամբ է մշակվել Ռոստովի ազատագրումը:
Իսկ 1942 թվականին Խարկովի ռազմական գործողության ձախողումից հետո քիչ էր մնացել նրան գնդակահարեին:
«Ստալինն ամբողջ մեղքը նրա վրա բարդեց: Սակայն Բաղրամյանն առանց գլխավոր շտաբի նման լրջագույն որոշումներ կայացնել չէր կարող»,- պատմել է Մարշալ Բաղրամյանի թոռ Իվան Բաղրամյանը:
Նրան փրկել է խորհրդային զորահրամանատար Գեորգի Ժուկովը, ով կարծում էր, որ Բաղրամյանը հմուտ ռազմական գործիչ է:
Զինվորական գործից դուրս Հովհաննես Բաղրամյանը ռոմանտիկ էր: Ամեն անգամ աշխատանքի գնալիս նա կնոջը սիրո խոստովանությամբ նամակ էր թողնում:
«Նրանք միմյանց նկատմամբ այնքան լուսավոր զգացմունքներ ունեին: Իսկ երբ տատիկս` Թամարա Հմայակովնան, մահացավ, պապիկս սկսեց իրեն մեղադրել: Նա էր համոզել տատիկին վիրահատության գնալ, քանի որ վատառողջ էր: Վիրահատությունից հետո տատիկի վիճակն ավելի էր բարդացել: Մենք լավ գիտենք, որ պապիկը մեղավոր չէր, սակայն նա այլ կերպ էր մտածում»,-պատմել է Իվան Բաղրամյանը:
Հետաքրքիր է նաև, թե ինչպես են ծանոթացել Հովհաննես Բաղրամյանն ու Թամարա Հմայակովնան: 20-ամյա Հովհաննեսն այն ժամանակ Լենինականում տեսել ու սիրահարվել էր գեղեցկուհի Թամարային: Բայց վերջինը նշանված էր ուրիշի հետ: Տեղի չգրված օրենքները երիտասարդին ոչ մի հնարավորություն չէին թողնում: Այդ ընթացքում նա ստիպված էր մեկնել երկրից: Իսկ Թամարայի ամուսնությունն այդ ընթացքում կարճատև էր եղել. նրա ամուսինը մահացել էր: Երբ Հովհաննես Բաղրամյանն իմացել էր եղելությունը, անմիջապես շտապել էր Թամարայի մոտ: Չնայած կինը հղիության վերջին ամսում էր, սակայն դա երիտասարդ Հովհաննեսին
չկանգնեցրեց: Նրանք ամուսնացան, իսկ նորածին տղայի անունը դրեցին Մովսես:
Պատերազմից հետո Մարշալ Բաղրամյանն ավելի շատ ժամանակ է անցկացնել ընտանիքի հետ: Նա սիրել է ֆուտբոլ, «Արարատ» թիմի երկրպագու էր:
Նրա նախընտրած զբաղմունքներից էր խորոված պատրաստելը, որը հատուկ արարողակարգ էր հիշեցնում:
Մինչև այսօր հատուկ բծախնդրությամբ պահվում են Մարշալ Բաղրամյանի` կնոջն ուղղված նամակները և կոնյակի ու գինու հավաքածուն` հիմնականում հայկական։
Երևանում նրա պատվին անվանակոչվել են մետրոյի կայարանն ու Բաղրամյան պողոտան, որտեղ կանգնեցվել է նաև նրա ձիարձանը: Մարշալի անունով փողոցներ կան նաև Բելառուսի երկու քաղաքներում: Իսկ Մարշալ Բաղրամյանի ծննդավայրում տեղադրված է նրա բրոնզե կիսանդրին:
