ԵՐԵՎԱՆ, 30 նոյեմբերի – Sputnik. Գոհար Սարգսյան. Էլդար Ռյազանովը Հայաստանի հետ կապված հիանալի հիշողություններ ուներ: Երևանն այն քաղաքն է, որտեղ նա եկավ իր առաջին ստեղծագործական գործուղմանը կնոջ` Զոյա Ֆոմինայի հետ, և նրա հարազատների հավաստիացմամբ` հենց Երևանում Ռյազանովն իմացավ, որ հայրիկ է դառնալու։
Հանճարեղ ռեժիսորը հայ ընկերներ ուներ: Ջերմ ընկերական հարաբերություններ կային հայ մեծանուն դերասան Մհեր Մկրտչյանի հետ: Ռյազանովը երբեք չի թաքցրել Մկրտչյանին` իր ֆիլմերից մեկում նկարահանելու մտադրությունը: Մի անգամ նույնիսկ անվանի արտիստի համար «Գարաժ» ֆիլմում դեր էր պատրաստել, սակայն Մհեր Մկրտչյանը պետք է նկարահանումների մեկներ Հնդկաստան: Չնայած ընկերական հարաբերություններին` Մկրտչյանն այդպես էլ չնկարահանվեց Ռյազանովի ֆիլմերում:
Այլ էին հարաբերությունները կոմպոզիտոր Միքայել Թարիվերդիևի հետ. նրանց ճանապարհները մի օր բաժանվեցին: «Կայարան երկուսի համար» ֆիլմի հիմքում Ռյազանովը դրեց իրական պատմություն` կապված Թարիվերդիևի և դերասանուհի Լյուդմիլա Մակսակովայի հետ: Վերջինը, լինելով ավտոմեքենայի ղեկին, մարդ էր վրաերթի ենթարկել: Ամբողջ մեղքն իր վրա էր վերցրել այդ շրջանում դերասանուհու հետ սիրային հարաբերություններ ունեցող Թարիվերդիևը: Դեպքը կատարվել էր 60-ականներին, իսկ ռեժիսորը ֆիլմը հանդիսատեսի դատին ներկայացրեց 1982 թվականին: Այդ դեպքից հետո Միքայել Թարիվերդիևը Ռյազանովի հետ
ընդհանրապես խզեց հարաբերությունները:
«Հայաստանում բոլորն էին սպասում Ռյազանովի հերթական ֆիլմի պրեմիերային: Դրանք ազնիվ ֆիլմեր էին մի հասարակարգի պայմաններում, որտեղ այնքան էլ դյուրին չէր մարդու մասին ու նրա անունից խոսելը: Ռյազանովը միշտ հեքիաթ էր ստանում ֆիլմում»,-պատմում է Երևանի թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտի ռեկտոր Դավիթ Մուրադյանը և ավելացնում, որ իր ու Ռյազանովի վերջին հանդիպումը մոտ 10 տարի առաջ էր:
Նա այսօրվա պես հիշում է` Անապայում ընթանում էր «Կինոշոկ» փառատոնը, որտեղ Ռյազանովի ֆիլմը մրցանակի արժանացավ: Այդ օրերին Անապայում էր նաև Ջիվան Գասպարյանը: Ռյազանովը լսել է նրա դուդուկի հնչյուններն ու ասել` հավերժության լեզուն:
Դավիթ Մուրադյանը կարծում է, որ Էլդար Ռյազանովը «Ճշմարտության բարեկամն» էր, և գիտի, թե ինչու:
Նույն «ինչու»-ի մասին խոսեց նաև կինոգետ, կինոքննադատ Սուրեն Հասմիկյանը:
«88 թվականին Մոսկվայում կայացավ կինեմատոգրաֆիստների միության պլենումը, որտեղ հայ կինոգործիչները դատապարտեցին Սումգայիթյան ջարդերը: Հայկական պատվիրակությունը հատուկ հայտարարությամբ հանդես եկավ ու պահանջեց դատապարտել եղելությունը: Քվեարկություն էր ընթանում, և առանց տատանվելու իր աջակցող ձեռքը բարձրացրեց նաև Էլդար Ռյազանովը: Սակայն արդյունքը մեր սրտով չէր, որովհետև ադրբեջանական հակազդեցությունը ուժեղ էր, և շատերը ձեռնպահ էին մնում կարծիք հայտնել: Երբ զայրացած դուրս եկա, սկսեցի այս ու այն կողմ քայլել ու ծխել, Ռյազանովը մոտեցավ ինձ ու սկսեց մխիթարող խոսքեր ասել: Հիմա հստակ բառերը չեմ հիշում, բայց իմաստը հետևյալն էր. կարծում եք` աշխարհը փոխվե՞լ է,-պատմում է Սուրեն Հասմիկյանը:
«Այնտեղ, որտեղ հումորն է, նաև ճշմարտությունն է»,- սա Էլդար Ռյազանովի համոզմունքն էր: Եվ պատահական չէ, որ նրա նկարահանած շուրջ 30 ֆիլմից 24-ը կատակերգական ժանրում էր:
