Հայաստանը ստանձնում է ՀԱՊԿ նախագահությունը որպես անվտանգություն արտահանող երկիր

ԵՐԵՎԱՆ, 16 սեպտեմբերի – Sputnik. Դուշանբեում կայացած ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի նստաշրջանը սպասված իրադարձություն էր հետխորհրդային տարածաշրջանում։ Անցած տարին բավական հարուստ էր ինչպես ՀԱՊԿ անդամ երկրներին, այնպես էլ գլոբալ անվտանգությանը սպառնացող իրադարձություններով։ Այդ իրավիճակում հետաքրքիր էր տեսնել, թե ինչպես կարձագանքի ՀԱՊԿ-ն իր անմիջական սահմաններում և հարակից տարածաշրջաններում տեղի ունեցող զարգացումներին և ինչ մարտավարություն կընտրի հետզհետե էլ ավելի անհանգիստ բնույթ ստացող աշխարհում։ Հայաստանի բնակիչների համար, կապված հայ-ադրբեջաական հարաբերություններում լարվածության նոր աստիճանով, այս հարցն առավել ակտուալ նշանակություն ունի։ Վերջին մեկ տարում Հայաստանից քիչ դժգոհություն չէր հնչել ՀԱՊԿ-ի գործունեության վերաբերյալ։ Հաշվի առնելով այն փաստը, որ ադրբեջանական զինված ուժերը կրակի տակ էին պահում ՀՀ սահմանամերձ գյուղերն ու բնակավայրերը, հասարակական շրջանակներում ձևավորվել էր ՀԱՊԿ համապատասխան արձագանքի և նույնիսկ որոշակի գործողությունների սպասելիք։

Սակայն ռազմական այդ դաշինքից այդպես էլ չհնչեցին Ադրբեջանի գործողությունները քննադատող, Ալիևի ագրեսիվ քաղաքականությունը զսպող կոչեր ու հայտարարություններ։

ՀԱՊԿ անդամ երկրների հետ հարաբերություններում Հայաստանի իշխանություններն առաջնորդվում են պրագմատիկ շահով։ Հասարակական տրամադրություններն ու պահանջները, այս հարցում, պետական քաղաքականության վրա գրեթե չեն ազդում։ Բայց դա չի նշանակում, որ ռազմական դաշինքում ամեն ինչ բավարարում է հայկական կողմին։ ՀԱՊԿ անդամ առանձին երկրների գործողություններից դժգոհ է նաև պաշտոնական Երևանը։ Դեռևս մեկ տարի առաջ ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսայնն առիթ ունեցել էր պահանջելու դաշնակից երկրներից տուրք չտալ Ադրբեջանի հակահայկական քաղաքականությանը և միջազգային տարբեր հարթակներում հանդես գալ ՀԱՊԿ այլ անդամ պետությունների շահերը պաշտպանողի դիրքերից։

Նույն խնդիրները Սարգսյանը բարձրաձայնել է նաև Դուշանբեում։ Բայց այդ ամենով հանդերձ` Հայաստանը իր անվտանգության ապահովման գործում խիստ կարևոր տեղ է հատկացնում հենց ՀԱՊԿ-ին։ Եվ այն փաստը, որ ռազմական դաշինքի նախագահությունն այս տարի անցավ Հայաստանին, պաշտոնական Երևանին թույլ է տալիս նոր ծրագրեր և առաջնահերթություններ մշակել կառույցի ապագա գործունեության համար, որոնց հիմնական թեզերն արդեն ներկայացվել են ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի նստաշրջանի ընթացքում։

Ինչպես իր խոսքում նշել է երկրի ղեկավար Ս. Սարգսյանը, առաջնայնությունները մշակելիս հայկական կողմն առաջնորդվել է դաշնակցային փոխգործակցության և ժառանգորդության սկզբունքների հիման վրա Կազմակերպության հետագա զարգացման ապահովման անհրաժեշտությամբ: Այդ է պատճառը, որ Հայաստանի ներկայացրած ծրագրում հիմնական շեշտադրումները վերաբերվում են ՀԱՊԿ զարգացման հնարավորություններին։ Ընդ որում, խոսք է գնում ոչ միայն ռազմական պոտենցիալի բարելավման ու ավելացման, այլև կառույցի միջազգային հեղինակության բարձրացման և հայեցակարգային բովանդակության ամրապնդման մասին։ Ակնհայտ է, որ Երևանը փորձում է բարձրաձնել Կազմակերպության կշիռը միջազգային քաղաքական գործընթացներում` վստահ լինելով, որ միայն լիարժեք գործող և ներքին ու արտաքին մարտահրավերներին արագ ու ադեկվատ արձագանքող դաշինքը կարող է լինել ՀՀ պաշտպանության ընդհանուր համակարգի կարևոր գործոն։

Դրանով հանդերձ, Հայաստանի իշխանությունները դեռևս չեն պատրաստվում լինել ՀԱՊԿ տրամադրած անվտանգության ռեսուրսի սպառող։ Ճիշտ հակառակը` Հայաստանը շարունակում է մնալ անվտանգություն արտահանող պետություն։ Այդ է վկայում այն փաստը, որ ՀԱՊԿ-ում ՀՀ նախագահության առաջնայնություններում առանձնահատուկ տեղ է գրավում Կազմակերպության մեջ խաղաղապահ բաղադրիչի մեծացումը։ Նախագահ Սարգսյանն նշել է ՀԱՊԿ խաղաղապահների պատրաստման բազային կազմակերպություն ստեղծելու անհրաժեշտությունը` առաջարկելով որպես նման ինստիտուտի հիմք դիտարկել Հայաստանի զինված ուժերի խաղաղապահ ջոկատների պատրաստման կենտրոնը։ Եղել է նաև համատեղ օդային ուժեր ստեղծելու առաջարկ։

Այն մասին, որ Հայաստանը ՀԱՊԿ կառույցում անվտանգություն արտահանող երկիր է, խոսում է նաև այն փաստը, որ Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների լարման վերջին շրջանում հայկական պետությունը նախընտրել է բավարարվել սեփական ռեսուրսներով և Կազմակերպության անդամ որևէ երկրի աջակացություն չի խնդրել։ Ավելին` Դուշանբեում պաշտոնական Երևանը ռազմական աջակցություն է խոստացել Տաջիկստանին` Աֆղանստանի հետ սահմանում անվտանգության լրացուցիչ միջոցներ ձեռնարակելու համար։

Դատելով ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանի խոսքերից` հայկական կողմը մեծ կարևորություն է տալիս այն հանգամանքին, որ Հայաստանը ՀԱՊԿ ռեսուրսների ոչ թե սպառող է, այլ մատակարար։ Խոսելով Հայաստանի անմիջական սպառնալիքների մասին` Սարգսյանը Դուշանբեում ընդամենը նշել է, որ «իրավիճակը սրելու ադրբեջանական կողմի փորձերը, միջազգային հանրության համապատասխան արձագանքի բացակայության պայմաններում, հղի են ամբողջ տարածաշրջանում իրավիճակի անկայունացմամբե:

Այսպիսով, պաշտոնական Երևանը կարծես ընդգծեց այն խնդիրների մաշտաբայնությունը, որը Հայաստանը լուծում է Հարավային Կովկասում։ Մնացած բոլոր հարցերում հայկական կողմը հիմնականում աջակցել է Կազմակերպության անդամ երկրների քաղաքականությանը, ինչը կարող է դժգոհության որոշակի ալիք բարձրացնել երկրի ներսում։ Չէ՞ որ, ինչպես արդեն նշվեց, Ադրբեջանի ագրեսիվ քաղաքականությունը զսպելու գործում հայ հասարակությունը որոշակի սպասելիքներ ունի ՀԱՊԿ-ից։ Փոխարենը` Հայաստանի քաղաքացիները տեսան, որ ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի նստաշրջանն անգամ առանձին բանաձևով կամ ձևակերպումներով որևէ գնահատական չտվեց հայկական ուղղությամբ մշտապես կրակող Ադրբեջանի գործողություններին։

Չնայած այն հանգամանքին, որ Հայաստանի իշխանությունները որևէ խնդիր չեն տեսնում ՀԱՊԿ նման պասիվ գործողություններում, ավելին` իրենք են դեռևս խուսափում հայ-ադրբեջանական հակամարտության միջազգանացումից, այնուամենայնիվ հասարակության շրջանում ձևավորվում է անվստահության մթնոլորտ, որը կարող է նաև խանգարել Կազմակերպության բնականոն զարգացմանը։ Բայց ՀԱՊԿ-ի նախագահությունը ստանձնած պաշտոնական Երևանը լավ հնարավորություն ունի գտնելու այն ոսկե միջինը, որը մի կողմից չի սևեռի դաշինքի գործունեությունը զուտ հայ-ադրբեջանական հակամարտության վրա, մյուս կողմից` կնպաստի տարածաշրջանում ՀԱՊԿ ռազմաքաղաքական գործոնի ուժեղացմանը։