Իսկանդարյան. Հակամարտության լուծումը վարքագծի փոփոխություն է պահանջում

ԵՐԵՎԱՆ, 16 սեպտեմբերի — Sputnik. Հարավային Կովկասի հակամարտությունների կարգավորման համար հասարակական մտածողության փոփոխություն է պետք, հայտարարեց Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանը չորեքշաբթի «Հարավային Կովկասում վստահության կոալիցիա» սեմինարի ընթացքում։

«Հարավային Կովկասի հակամարտությունները կարգավորել այն տեսքով, ինչպիսիք մենք հիմա ենք, անհնար է։ Մենք պետք է ինքներս փոխվենք և փոխենք հասարակությունը, և այդ ժամանակ, հնարավոր է, կգտնվեն հակամարտության այնպիսի լուծումներ, որոնք մենք այժմ ինքներս մեզ չենք կարող պատկերացնել»,– կարծում է քաղաքագետը։

Ըստ նրա` տարածաշրջանում տվյալ պահին գործում են զրոյական հանրագումարով մոդելներ (խաղերի տեսության տերմին, որին մասնակցում են երկու խաղացողներ, որոնց շահումները հակառակ են)։ «Երկու խաղացողների հաղթանակը հնարավոր է, բայց դրա համար պետք է դուրս գալ այդ մոդելների սահմաններից»,– նշեց նա։

Փորձագետի խոսքով` տվյալ պահին Կովկասում բաց պատերազմներ չկան, քանի որ գտնվում են հավասարակշռության մեխանիզմներ, երբեմն` չափազանց կոշտ։

«Մեր խնդիրը հակամարտությունները վերացնելը չէ, այլ դրանց ձևափոխումը։ Անհրաժեշտ է սովորել ապրել հակամարտության մեջ` կարողանալով դրանք կարգավորել ոչ հարաբերական մեթոդներով, այն ժամանակ մենք կկարողանանք դրանք քննարկել և լուծել թղթի վրա, ոչ թե միմյանց սպանելով»,– կարծում է Իսկանդարյանը։

Միաժամանակ, ըստ նրա, Կովկասում գոյություն ունեցող պետությունները կառուցված են էթնիկ հիմքի վրա, և հակամարտությունը բնական է։

«Մեզ պետք է փոխգործակցել մեր քաղաքական գործիչների և հասարակությունների հետ։ Հասարակությանը փոխել պետք է նրա համար, որպեսզի նա կարողանա ընդունել օտարը, որպեսզի հասարակությունում հասկանան, որ գոյություն ունի այլ տեսակետ, և դրա հետևում մարդն է, և կարողանան նրա հետ քննարկել հակամարտությունը»,– նշում է փորձագետը։

Փորձագետի կարծիքով` ոչ մի նորություն Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության որոշման համար հորինել հնարավոր չէ, պետք է ինքներս փոխվենք։

Ղարաբաղյան հակամարտությունը սկսվել է 1988 թվականին, երբ գերազանցապես հայերով բնակեցված Լեռնային Ղարաբաղը հայտարարեց Ադրբեջանի կազմից դուրս գալու մասին: 1991թ.–ի դեկտեմբերի 10-ին Լեռնային Ղարաբաղում հանրաքվե անցկացվեց, որի ժամանակ մասնակիցների 99,89 տոկոսը քվեարկեց Ադրբեջանից լիովին անկախանալու օգտին:

Դրան հետևեցին Ադրբեջանի ձեռնարկած լայնածավալ ռազմական գործողությունները, որոնք հանգեցրին նրան, որ Ադրբեջանը կորցրեց վերահսկողությունը ոչ միայն Լեռնային Ղարաբաղի, այլև հարակից յոթ շրջանների նկատմամբ:

1994թ.–ի մայիսի 12-ին զինադադարի վերաբերյալ եռակողմ համաձայնագիր կնքելուց հետո հակամարտության գոտում դադարեցին ռազմական գործողությունները, որոնց հետևանքով երկու կողմն ընդհանուր առմամբ շուրջ 25-30 հազար զոհ ունեցավ, իսկ մոտ մեկ միլիոն մարդ էլ ստիպված լքեց բնօրրանը:

Հրադադարի ռեժիմ հաստատելու վերաբերյալ համաձայնագիրը մինչ այսօր ուժի մեջ է: 1992 թվականից ի վեր հակամարտության խաղաղ կարգավորման ուղղությամբ բանակցություններ են տարվում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակում, որի համանախագահներն են ԱՄՆ-ն, Ռուսաստանը և Ֆրանսիան: —0-